Friday, July 28, 2017

नेपाल भाषाका महाकवि सिद्दिदास माहजुको १सय ५० औं जन्मजयन्ती

नेपालभाषाका महाकवि सिद्धिदास अमात्यको १ सय ५० औँ जन्मजयन्ती–महाकविको साहित्यिक व्यक्तित्व र योगदानको व्यापक चर्चा–परिचर्चा

By Shyam Smrit -
भक्तपुर । नेपालभाषा साहित्यका महाकवि सिद्धिदास अमात्यको १ सय ५० औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा शुक्रबार महाकवि अमात्यको साहित्यिक योगदानका बारेमा चर्चा गरिएको छ। सिद्धिदास प्रतिष्ठान भक्तपुरले आयोजना गरेको कार्यक्रममा तत्कालीन समयमा महाकवि अमात्यको लौहपुरुष गणेशमान सिंह तथा साहित्यकार सिद्धिचरण श्रेष्ठ, केदारमान व्यथित र चक्रपाणि चालिसेसँगको सामीप्यताबारे समेत चर्चा गरियो।

.....................
‘सिद्धिदास महाजुया थीथी चिन्तन’ (सिद्धिदास महाजुका विभिन्न चिन्तन) विषयको कार्यक्रममा प्रा. डा. योगेन्द्र प्रधान र उपप्राध्यापक रवि शाक्यले महाकवि अमात्यले नेपालभाषा तथा साहित्यको पुनर्जागरण कालमा यसको उत्थान र विकासमा महत्वपूर्ण योगदान दिएको बारेमा प्रकाश पारेका थिए।

कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै प्रा. डा. तुयुबहादुर महर्जनले ‘सिद्धिदास अमात्यका साहित्यमा वर्णविन्यास व्यवस्था बारेमा कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै वर्णविन्यास र व्याकरणको उत्थानमा महाकवि अमात्यको योगदानबारे चर्चा गरेका थिए। महर्जनको कार्यपत्रमाथि ओमकार श्रेष्ठले टिप्पणी गरेका थिए। प्रा. डा. चुन्दा वज्राचार्यले ‘महाकवि अमात्यको कृतिमा महिलाप्रतिको धारणा बारे प्रस्तुत गरेको कार्यपत्रमाथि प्राज्ञ धु्ब्र मधिकर्मीले टिप्पणी प्रस्तुत गरेका थिए।

प्रा.माणिकलाल श्रेष्ठ, मल्ल के सुन्दर, आयोजक प्रतिष्ठानका विमल प्रधानलगायतले महाकवि अमात्यको योगदानबारेमा चर्चा–परिचर्चा गरेका थिए। प्रतिष्ठानका अध्यक्ष नरेन्द्रभक्त हाडा, सचिव अमररत्न वज्राचार्य, शान्ति निकेतन माविका प्रअ महेन्द्रगोपाल कर्माचार्यले समेत महाकवि अमात्यको विविध आयामबारे चर्चा गरेका थिए। महाकवि अमात्यका ‘सज्जन हृदयभरण’, ‘सत्यवती’, ‘सत्य मदन’, ‘शुकरम्भा संवाद’, ‘रम्भाव शुक संवाद’, ‘सिद्धि रामायण’लगायत कृति प्रकाशित छन्।
प्रकाशन मिति–२०७४ साल साउन १३ गते शुक्रबार ।
(Source-visionsansar.com)

भोतय नं नेवा: भासं स्कूले ब्वंकीगु

भोतय नं  नेवा: भासं  स्कूले ब्वंकीगु 

नेपालभाषाया शिक्षा अभियन्ताया रुपय् बिस्कं हे म्हसीका दुम्ह दीपक तुलाधरय् कुतलय् न्ह्याःवना च्वंगु नेवाः बस्ती नेवाः स्कूल अभियान अन्तर्गत स्वनिगलं लिक्कसं लाःगु स्वनिगः पिनेया नेवाःबस्ती काभ्रे जिल्लाया भ्वंतया थीथी प्यंगु ब्वनेकुथी नेपालभाषां पठनपाठन शुरु जूगुयात कया थौं छगू ज्याझ्वः जूगु दु । भ्वंतया नांजाःगु चण्डेश्वरी द्यःया लिक्कसं छगु तःजिगु ज्याझ्वः जूगु दु ।

नेवाः सरोकार दबू, भ्वँतया ग्वसालय् व नेवाः बस्ती नेवाः स्कूल अभियानया सहकार्यय् जूगु ज्याझ्वःया सभापतित्व दबूया नायः रामराजा धौभडेलं यानादीगु खः ।
ज्याझ्वलय् थःगु ब्वनेकुथिइ नेपालभाषा ब्वंका वयाच्वनादीम्ह हिमालय सेकेण्डरी स्कूलया प्रधानाध्यापक ध्रुव प्रसाद भट्टराईं ब्वनेकुथिइ नेपालभाषा तय्गु प्रस्ताव वःगु इलय् थः तसकं लय् तायागु व स्थानीय समुदायया भाषायात ब्वनेकुथिं हःपाः व तिबः बीमाः धयादिल ।
थुकथं हे नेवाः बस्ती नेवाः स्कूल अभियानया कजि दिपक तुलाधरं देय् न्यंक व भारतया सिक्किमय् यानाः थौंतकया दुने १०५ गू ब्वनेकुथिइ नेपालभाषा ब्वंकेगु ज्या न्ह्यानाच्वंगु खँ कुलादिल । वय्कलं नेपालभाषा ब्वनेकुथिइ ब्वंकेगु निंतिं स्थानीय पहल जुइमाःगु खँय् नं बः बियादिल ।
ज्याझ्वलय् स्थानीय भाषासेवी मोहन दुवाल, संस्कृतिविद् ज्ञानकाजी मानन्धर, इलोहं प्रकाशनया नायः नरेशवीर शाक्य, विद्यार्थी निकेतन ख्वपया नायः ओमचरण अमात्य, काठमाडौं नेवाः किण्डरगार्टेनया प्रिन्सिपल राजेन्द्र महर्जनलिसें स्थानीय ब्वनेकुथिया शिक्षिका व बुद्धिजीविपिसं नुगःखँ तयादीगु खः।
थुकथं नेवा: बस्ती नेवा: अभियान ज्याझ्व: तालाना वनाच्वंगु लसताया खां  ख:.. नेवा:भासं  स्कूले ब्वने खनेमा:गु मांग जक मखु थापिसन याना आने माँ: थुकिं हे सफलता चलाई।

भोतय नं  नेवा: भासं  स्कूले ब्वंकीगु 

नेपालभाषाया शिक्षा अभियन्ताया रुपय् बिस्कं हे म्हसीका दुम्ह दीपक तुलाधरय् कुतलय् न्ह्याःवना च्वंगु नेवाः बस्ती नेवाः स्कूल अभियान अन्तर्गत स्वनिगलं लिक्कसं लाःगु स्वनिगः पिनेया नेवाःबस्ती काभ्रे जिल्लाया भ्वंतया थीथी प्यंगु ब्वनेकुथी नेपालभाषां पठनपाठन शुरु जूगुयात कया थौं छगू ज्याझ्वः जूगु दु । भ्वंतया नांजाःगु चण्डेश्वरी द्यःया लिक्कसं छगु तःजिगु ज्याझ्वः जूगु दु ।

गुंलाय असं या गुंला  बाजं 






काठमाडौँ उपत्यकावासीले इन्टरनेट हडताल गर्ने

काठमाडौँ उपत्यकावासीले इन्टरनेट हडताल गर्ने

इतिहासमा पहिलो पटक, नेपालमा इन्टरनेट हड्ताल हुँदैछ। विश्वका कतिपय मुलुकहरूमा यो सामान्य भए तापनि नेपालमा भने यो एउटा नयाँ र फरक धारणा हो। एकचोटी अमेरिकामा एउटा कानुनको विरोध गर्न विभिन्न वेबसाइटहरू केही निस्चित समयका लागि वेबसाइट मालिकले नै हटाएका थिए। यस पछि उनीहरू सडका उर्लिए। नेपालमा भने यो पहिलो इन्टर्नेट हड्ताल नयाँ ढङ्गले हुँदैछ।

के हो यो इन्टरनेट हड्ताल?
नेपालमा इन्टरनेट हड्ताल नयाँ कन्सेप्ट हो। हुन त अन्य देशहरूमा यो भैसकेको छ। तर अन्य देशहरूमा भन्दा फरक ढङ्गले नेपालमा हुन गैरहेको छ। हामीले कुनै वेबसाइट नै ह्याक गर्न खोजेका होइनौँ तर आफ्नै व्यक्तिगत सामाजिक संजालको खाता मार्फत हाम्रा मुद्दाहरूलाई राष्ट्रिय स्तर र सम्बन्धित निकायको नजर बिन्दुमा ल्याउने प्रयास हो। यो खबरदारीको पनि प्रयास हो।

हामी किन यो गर्दैछौँ?
हाल नेपाः उपत्यका(अर्थात काठमाडौँ उपत्यका)मा निकै धेरै समस्याहरू आइरहेका छन। उपत्यकामा के कस्ता समस्या छन र कति समस्या छन यसको व्याख्या शायदै गर्नुपर्ने आवश्यकता छैन, किनभने हामी त्यसका भुक्तभोगी हौँ, धेरैले देखेका र सुनेका छौँ। हामी सबै काठमाडौँलाई देशको राजधानी भन्छौँ तर यो राजधानी सबै भन्दा बढी विकसित स्थान मानिन्छ, तर यहाँको अवस्था भने राजधानी सरह कतै छैन। यहाँको हावा, पानी, सम्पूर्णमा नै वरिक्तता छाइसकेको छ। सर्वप्रथम त हामीले विकासको परिभाषा नै बुझेका छैनौँ। मानिसको जनजीवनमा सुधार ल्याउनु भन्दा संरचनामा बढी केन्द्रित गरेको पाइन्छ। त्यसैले यस समस्याहरूका लागि स्थायी समाधान खोज्न एकदम आवश्यक भैसक्यो।
इन्टरनेट हड्तालको हाम्रो मुख्य चासोका विषय यी हुन:
एकदमै केन्द्रित विकास। हामी नेपालका अन्य क्षेत्रहरूमा पनि विकास पुगेको हेर्न चाहन्छौँ।
विकासको नाममा विनाश। विकासको सही परिभाषा लागु गर्न आवश्यक छ। निर्माणका कार्यबाट हुने सकरात्मक र नकरात्मक प्रभावको अनुसन्धान नगरी नै निर्माण हुँदैछ। हामीले विकासलाई निर्माणका कार्य सँग मात्र जोडेर हुँदैन, तर दिगो विकास र मानवतामा सकरात्मक प्रभाव सँग पनि हेर्नुपर्छ।
हाल भएकै बस्तीहरूमा धेरै समस्या छ। विकासका कार्यहरूमा यो प्राथमिकता हो, न कि थप बस्ती बढाउने। हालकै बस्तीहरूका व्यक्तिहरूको जीवन स्तर र आर्थिक उन्नतिमा सोच्नुपर्छ। बाटोका खाल्डा खुल्डी पुर्ने, पीच गर्ने, ट्राफिक व्यवस्थापन गर्ने, पैदल यात्रु मात्र क्षेत्र देखि आवश्यकता र स्थानको प्रकृति अनुसार सवारी साधनको व्यवस्थापन गर्ने। खानेपानी, स्वास्थ्य र रोजगारमा ध्यान दिने।
वातावरण र प्रकृति मावन जीवनका लागि अत्यावश्क छ, तर हामी सबैलाई उपत्यकाको प्रदुषण स्थिति बारे अवगतै छ। यहाँको हावा, पानी र माटो हानिकारक मात्र होइन विषजन्य पनि भैसक्यो। वातावरण संरक्षण र स्वस्थ हावा पानी हुनुपर्छ। यसमा उर्वरा भूमीको संरक्षण, हरियालीको स्थापना समावेश हुन्छ।
हामी सबैलाई उपत्यकाको उर्वरा भूमी शक्तिको बारे ज्ञान छ। यस्तो उर्वरा भूमी र अधिकांश कृषि पेशामा लागेका व्यक्ति भएको देशले अर्बौँ रूपियाँको खाद्यान्न आयात गर्छ। कुन भूमी खेतीको लागि हो कुन आवास क्षेत्रका लागि, कुन अस्पताल क्षेत्रका लागि आदि निश्चय गर्नुपर्छ। यो हाम्रो देशको खाद्यान्न साम्प्रभुत्व सँग सम्बन्धित छ। हाम्रो जमिनको सदुपयोग होस र “भू-उपयोग ऐन” बनाउन आवश्यक छ।
रियल स्टेट र भूमाफियाहरू द्वारा निर्मित अव्यवस्थित र अनियन्त्रित रूपमा बढ्दै गएको नयाँ बस्तीहरू माथि अब देखि रोक लगाइनु पर्छ, जसका कारण उपत्यका अस्तव्यस्त र स्प्रल हुँदै छ। यो भन्दा देशका अन्य क्षेत्रमा शहर निर्माण तर्फ ध्यान दिनुपर्छ।
यस उपत्यकाको पुरानो र प्राचिन सभ्यताको संरक्षण, संवर्दन र विकास हुनु आवश्यक छ। सम्पदा सँग सँगै सम्पदा बस्ती पनि संरक्षित हुनुपर्छ। इन्डिजिनस ज्ञानको प्रयोग हुनुपर्छ।
हामी बाहिरी चक्रपथ र स्याटलाइट सहरको निर्माणको विरोध गर्छौँ। हामीलाई सडक विस्तार र विस्थापनको आवश्यकता छैन। हामी द्रुतमार्गको अलाइन्मेन्टको विपक्षमा छौँ। स्प्रल र अव्यवस्थिततालाई बढाउने परियोजनाको विरोध गर्छौँ। हामी अहिलेको काठमाडौँका क्षेत्रहरूकै स्तरोन्नती गर्ने र अन्य देशका अन्य क्षेत्रमा नयाँ शहर बनाउने पक्षमा छौँ।
यी मगका कारण देखाउने टिप्पणीहरूको लिङ्क लेखको अन्त्यमा छ।


हामी यो कसरी गर्दैछौँ?
यस इन्टरनेट हड्ताललाई नेपाः उपत्यका बचाऔँ महाअभियानले अगाडी ल्याएको हो, र यो हामी सम्पूर्ण नेपाली जनताहरूका निमित्त हो। हामी सके सम्म सम्पूर्ण सामाजिक संजालको माध्यम अपनाउनेछौँ। त्यसमा मुख्य फेसबुक र ट्वीटर रहेनेछ। इन्स्टाग्राम पनि प्रोत्साहित छ। सर्वप्रथम त तपाइँले यस निम्न प्रस्तुत तस्वीर डाउनलोड गर्नुपर्ने हुन्छ।
20314823_10155491413417270_942348749_o
इन्टरनेट हड्ताल यही साउन १७ गते(अगस्ट १ तारिख)का दिन हो।
यस दिन २४ घण्टाका लागि अन्य कुनै पोष्ट सामाजिक संजालमा नहालौँ। #SaveNepaValleyभन्ने ह्यासट्याग राखेर केवल त्यही फोटो मात्र पोष्ट गरौँ। यही हाम्रो हड्ताल सम्बन्धित पोष्ट र यही तस्वीर मात्र त्यो दिनमा त्यही ह्यासट्याग राखेर पोष्ट गरौँ। यो सँग सँगै काठमाडौँ उपत्यका विकास प्राधिकरणका प्रमुखहरूलाई सभ्य भाषामा आफ्नो माग बारे ईमेल पठाऔँ। वहाँहरूको ईमेल आइडी: ykp.kvda@gmail.com

त्यही तस्वीर र खबरदार नै किन?
यो तस्वीर हाल्दा जनमानसमा एउटा उत्सुकता आउँछ। यो तस्वीरले खासै धेरै कुरा बयान गर्दैन। यसले मात्र खबरदारी जनाउँछ र नेपाः उपत्यका बचाऔँ बारे बोल्छ। जति धेरै मानिसहरूले उही फोटो उही ह्यासट्याग गारी अपलोड गर्छन, त्यती नै जनमानसमा उपत्यकामा के हुँदैछ भन्ने बारे उत्सुकता र चासो बढन थाल्छ। त्यसैले फेसबुकमा अनि ट्वीटरमा यस अभियानलाई बढी हालौँ। टवीटरमा त धेरै व्यक्तिहरूले अपलोड गरे भने त्यो मुद्दा भाइरल हुने धेरै सम्भावना छ।

यसरी प्रशासन एवम जनमानस लगायतका ध्यानाकर्षण भयो भने यो मुद्दाले राष्ट्रिय हाइलाइट पाउँछ, अझ अन्तराष्ट्रिय हाइलाइट पाउने पनि सम्भावना छ। उपत्यकामा केही ठूलै हुनेवाला छ भन्ने मानसिकता प्रशासनमा पस्छ। अझ ट्वीटरमा त Hello Sarkar लाई टायग गर्यो भने झन प्रभावकारी हुन्छ।
यस इन्टरनेट हड्तालको २४ घण्टा पछि हामी हाम्रो औपचारिक पेज नेपाः उपत्यका बचाऔँ महाअभियान अनि यही ब्लगमा साउन १८ गते ठीक बिहान ७ बजे हाम्रो औपचारिक मागपत्र सार्वजनिक हुनेछ।
मागपत्रमा हाम्रै माथि दिएका एजेण्डाकै बारेमा व्याख्या गरिएको हुनेछ।


यसको प्रभाव के हुनेछ?
हामी अक्सर भन्ने गर्छौँ, “फेसबुकमा मात्र कराएर के नै हुन्छ र”। तर हामीले समाजिक संजालको तागतलाई कम आँक्नु हुँदैन। फेसबुकमा “मात्र” गरेर केही हुँदैन, तर फेसबुक र ट्वीटरबाट पनि धेरै कुराहरू हुन सक्छ र हुन्छ पनि। हामीले विगतमा ट्वीटरबाट भाइल भएका मुद्दाहरू नदेखेका छैनन।
यसको अर्को कारण के हो भने साउन १९ गते नेपालको सर्वोच्च अदालतले स्थानीय जनताले लगाएको मुद्दाको फैसला गर्न लागेको छ। यस मुद्दालाई जनताको विपक्षमा फैसला गर्न वा मुद्दा नै खारेज गर्न काठमाडौँ उपत्यका विकास प्राधिकरणले जालझेल गर्दैगरेको छ। यसै कारण यो
मुद्दा सुनवाइको २ दिन अगाडी यस मुद्दालाई भाइरल बनाउन सफल भयौँ भने शासनमा रहेका देखि प्रशासन र सबैजना सतर्क हुनेछ।
यसरी गर्ने
dghdfhdf
sdgsdfg

source - Nareshbir Shakya

स्वनिगलय् स्याटेलाईट सिटि छगू आपराधिक योजना


सोनिगलय स्याटेलाइट सिटी छगू आपराधिक योजना

सर्वसाधारण जनताया छेँ बुं थायबाय लाकाकया अमिगु थासं पितिना मोटर वनीगु ततब्यागु लं दयेका काठमाडौ उपत्यका विकास प्राधिकरणं यानाचोंगु अमानवीय हर्कत पनते न राज्य न गुगुं राजनैतिक पार्टी वा न सुं राजनेता हे न्ह्यने वगु खनेदत । सर्वसाधारण जनतायात बिचल्लि याना थुमिसं विकासया गज्यागु नमूना पेश यायेत्यंगु ख थुइकां थुइके मफइगु खं जूगु दु ।
-- न्ह्यागु हे कर्म, ककुर्म याना जूसां थोहे काठमाण्डौ उपत्यकाय हे घरजम याना चोनीगु कारणं थौं तक नेपाया गुगुं नं तापागु विकटय चोंगु गांतयसं विकासया अनुभूति याये मखनाचोंगु ख।

-- ५० लाखया जख थेनाचोंगु जनसंख्यायात तकं मागु ल, धया निकास, डम्पिंग साइट, स्वास्थ्य उपचार, सरसफाइ, वायु व वातावरण प्रदुषण नियन्त्रण लगायत छुं हे मानवीय सुविधाया व्यवस्था यायेत बिलकुल असक्षम सरकारं थनया जनसंख्या अझ अपोयेका छगू करोड सोयां चोय थ्यंकल धासा थो सोनिगया हविगत छु जुइगु ख, कल्पना जक यायेत नं थाकुइ धुंकूगु दु ।

-- संसारय अपो धइथें देशय अनया सरकारतयसं अन चोंपिं आदिवासी, मूलवासी, जाति, जनजातितयत उमिगु पुर्ख्यौली लागाय विशेष अधिकार बिया संरक्षण यायेगु नीति कयातगु दइ । सीमा स्वागु जलाखला देय भारतया हे जक दसु कायेगु खसां नं सिक्किमया आदिवासी भोटिया व लेप्चा जातिया जमिन मेपिं सुनांनं न्याये मी मदइगु कडा काननुी व्यवस्था यानातगु दु

-- नेपाल सभ्यताया प्रतिक नेपाल देशया गौरव जुयाचोंगु सोनिगया कला, संस्कृति, इतिहास व सम्पदायात भताभंगु याइगु मेगा शहर व स्याटलोइट शहरत दयेकेगु खतरनाक गुरुयाजेना गुगुं हालतय नं लागू याके मबीत सवर्साधारण नेपाली जनता धासा सचते व जागरुक मजुसें मगागु अवस्था वयाचोगुं दु ।

पुवंक चोसु
सोनिगलय स्याटेलाइट सिटी छगू आपराधिक योजना

थौं सोनिलगय लंय हे न्यासि वने मफइगु जुइ धुंकल । उकिं मनूतयत आ गामय हे लित छोया बीमाले धुंकल ।’ धका नेपाली कांग्रेसया वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलं संसदय न्ववानादीगु खं थौंकन्हय सामाजिक सञ्जालय यक्व हे चर्चाय वयाचोंगु दु ।

कांग्रेसया नेता रामचन्द्र पौडेलं थथे धयाचोंगु हे इलय छता खं छु लुमंके बहजू धासां २०१५ साल लिपा संसदय ल्यया छोया हपिं वा पंचायतकालय राष्ट्रिय पंचायतय ल्यया छोया हःपिं धाये वा २०४६ साल लिपा वपिं सांसद व मन्त्री, प्रधानमन्त्री धाये वा उच्च निसें निम्न तह तक्कया कर्मचारी, नवधनाढ्य, व्यापारी, तस्कर, कालाबजारी, कामदार, भिखारी, न्ह्याम्ह हे जूसां येँय दुहां वयेधुंकल कि सकस्यां थो चीधंगु नेपा गालय हे थगु छेँ छखा दना थ बूगु छेँ त्याग याना, थो हे थाय यात थगु कर्म थलो दयेकेगु यानावयाचोंगु खनेदु । नेता रामचन्द्र पौडेलंनिसें फुक्क धइथें जनप्रतिनिधित गुमित थगु थाय व गांया विकास निर्माण यायेत धका जनतां ल्यया छोया हगु ख, छक येँय दुहांवयेधुंकल कि सुनांनं थ बूगु थासय लिहां वना विकासया ज्या यावंगु खनेमदु । बरु न्ह्यागु हे कर्म, ककुर्म याना जूसां थोहे काठमाण्डौ उपत्यकाय हे घरजम याना चोनीगु कारणं थौं तक नेपाया गुगुं नं तापागु विकटय चोंगु गांतयसं विकासया अनुभूति याये मखनाचोंगु ख।

केवल २२० बर्ग माइल अर्थात ५७० बर्ग किलो भूक्षेत्र जक दुगु सोनिग थेंज्यागु चीधंगु थो लागाय नेता रामचन्द्र पौडेलं धाथें आ लंय मनू हे न्यासि वने मफइगु अवस्था जुइ धुंकूगु दु । तर दिक्कया खं, थथे भयभयबीक मुलु तयेत नं थाय मदु ला थें जुइ धुंकूगु चीधंगु नेपा गालय आ संसदय निगुगू तधंगु दल जयुाचोंगु नेकपा एमालें स्थानीय चुनावया घोषणापत्रय ”थगु सरकार बने जूगु निदँया दुने नेपाया राजधानी दुगु सोनिगया यें, यल व ख्वप जिल्लायात ल्वाकछ्याना मेघा नगर घोषणा यायेगु” गुरुयोजना न्ह्योने हगु दु । लिसें नेकपा माओवादी केन्द्र व नेपाली कांगेस्रया संयुक्त सरकारं नं नकतिनि पारित यागु २०७४ र २०७५ या बजेटय नं ”वइगु आर्थिक दँया शहरी पूर्वाधार विकास कार्यक्रमतयत अझ अपो प्राथमिकता बीगु” घोषणाया लिसें सोनिगलय छगू मेगा शहर दयेकेगु लगायत सोनिग दुने थीथी थासय पेंगू स्याटेलाइट शहर अर्थात न्हूगु उपग्रह शहरत दयेकेगु घोषणा समेत यागु खनेदु । स्याटेलाइट शहर दयेकेगु धासें सोनिगया डेढ लाख रोपनी जग्गाया बेचबिखन व कित्ता काटय समेत रोक तया बिउगु हालया अवस्थादु । थोयां बाहेक नं दोलंदो रोपनी जग्गा कघाना बाहिरी चक्रपथ दयेकेगु, छक्वलं आपालं गाडी ब्वांय वनीगु (मल्टी लेन) लं दयेकेगुनिसें सोनिगलय मोनोरेल व मेट्रोरेल न्ह्याकेगु थेंज्यागु शहरीकरणया आपालं महत्वाकांक्षी नारात बिया थनया पम्रखु राजनैतिक पार्टीत स्थानीय चुनावय वंगु व आया सरकारं नं अज्यागु हे योजनात दयेकाचोंगु खना नेपाया राजनीतिज्ञ, योजनाविद् फुक्क फुक्क हे गुगु दुनियाय दु धका थुइके हे मफुगु अवस्था थौंकन्हय जुयाचोंगु दु ।

मेगा शहरया छगू ग्यानापुगु मापदण्ड धइगु जनसंख्या छगू करोड सोयां चोय थेनीगु ख । विश्वय थौंकन्हय ३७ गू मेगा शहर दुगु व प्रत्येक मेगा शहरया जनसंख्या छगू करोड निसें स्वंगू करोडं चोय थेनाचोंगु तथ्यांक दु । उकिं सोनिगया स्वंगू शहर ल्वाकछ्याना मेगा शहर दयेकेगु गुरुयोजना धाथें हे लागू जुल धासा सोनिगया जनसंख्या छगू करोड सोयां चोय थेनेमागु अनिवार्य हे जू वनी । करोड जनसंख्या सोयां चोयया मेगा शहर जुइगुया अर्थ थो उपत्यकां नं स्वंगूगु विश्वया मेमेगु मेगा शहरतयसं भोगे यानाचोंगु अनेकन अकल्पनीय दर्दुशात भोगे यायेत बाध्य जू वनीगु नं ख ।

आ हे सोनिग पिनें निरन्तर दुहांवयाचोंगु अनियन्त्रित आप्रवासनया लिचोलं हाल ५० लाखया जख थेनाचोंगु जनसंख्यायात तकं मागु ल, धया निकास, डम्पिंग साइट, स्वास्थ्य उपचार, सरसफाइ, वायु व वातावरण प्रदुषण नियन्त्रण लगायत छुं हे मानवीय सुविधाया व्यवस्था यायेत बिलकुल असक्षम सरकारं थनया जनसंख्या अझ अपोयेका छगू करोड सोयां चोय थ्यंकल धासा थो सोनिगया हविगत छु जुइगु ख, कल्पना जक यायेत नं थाकुइ धुंकूगु दु ।
विश्वया मेमेगु देशया मेगा शहरत, विशेषत सोंगूगु विश्वया मेगा शहरतयगु खं ल्हायेगु खसा थो मेगा शहर धइगु छखे छपुच धनी वर्गया मनूत, नाफाखोर ब्यापारीतयसं दनातगु ततजागु महलतयगु केन्द्र, सपिंग मल, कल कारखानां जायाचोंगु, दुपिं मनूतयगु लागिं जक मोज मस्तिया केन्द्र जुयाचोंगु दु धासा मेखे गरिबी व अभावं ज्या मालेगु लागिं शहरय दुहांवयेत बाध्य जूपिं ग्रामिण भेगया निम्न व विपन्न वर्गया मनूतयगु भिड व उमिगु अस्तव्यस्त जीवन, झुपडपट्टिं जायाचोंगु अव्यवस्थित सुकुम्बासी बस्तित लिसें गरिबी व अभावया कारणं दयनीय जीवन हेनत बाध्य जुयाचोंपिं थोहे निम्न व विपन्न वर्गया मनूतयगु दर्दनाक बाखं व ब्यथा झीसं खंकेफु । महंगी, अभाव, भुखमरींनिसें भयंकर प्रदुषित वातावरणया नापनापं माफिया, आपराधिक पचु, गुण्डा व तस्करतयगु केन्द्रयारुपय समेत अज्यागु मेगा शहरतयत म्हसीकेगु यानाचोंगु दु ।

यदि थो मेगा शहर स्याटालाइट शहरया गुरु योजना साकार जुल धासा आप्रवासीत अझ तधंगु ल्याखय नेपागालय तनेगु ज्या जुया थन दुगु उब्जाउ भूमि नं सखाप जू वनीगु व थनया ल्यं दनिगु वाउंगु फांटत नं फुक्क हे सखाप जुया पूरा हे कुरुप कंक्रिट जंगलय परिणत जू वनीगु निश्चित दु । लिसें थौं सोयां नं अझ अपो धू, कुं, फोहर, ततजागु कंक्रिट महल, गाडी व गाडी वनीगु लंया लं जुया नेपागा प्रदुषित व स्वास्थ्यया दृष्टिं अति हे हानिकार व मनू हे चोने लायक मजुइगु थाय जू वनीगु नं निश्चित ख । उकिं थौंया ज्वलन्त न्ह्यस धइगु छाय माल मेगा सिटी व पेंगू पेंगूमछि मेगु न्हूगु स्याटेलाइट शहरत येँ सोनिगलय हे धइगु नं ख । छु सोनिगया फुक्क हे उर्बर भूमि कंक्रिटै कंक्रिटया छेँतयगु जंगल व मोटरै मोटर व ततबालागु लंतयसं हे जक जायेकेगु ख ला ? संघीयता लागू यायेु, विकेन्द्रीकरणया नारा बीगु तर सोनिगलं पिने तातापागु थासय विकास निर्माणया ज्याखंत छखे हे मोटरया लं छपु तकं मथेंकेंगु धयागु छु ? खालि सोनिग छगूयात जक केन्द्र दयेका योजनात दयेकेगु धइगु ला नेपाल देय न्यंकंया दक्वफुक्क स्वंगू करोड जनसंख्यायात सोनिग दुने हे क्वचिने वा धका प्रोत्साहित यायेगु ख धइथें नं जूवनी । थो धइगु नेपाया योजनाविद्तयगु पागलपनया पराकाष्ठा मख्सा मेगु छु ख ?

छखे सोनिगया भुखाचं तहसनहस व ध्वस्त जूगु शहर, गां बस्ति, पुलांगु सत, देग, विश्व सम्पदा स्थलत पुनर्निर्माण यायेत निदँ दयेधुंकलं नं राज्यपाखें खास छुं पहल याये फयाचोंगु मदुनि । मेखे सोनिग दुने व पिनेया गां थाय, शहर वस्तिइ गनं नं ल, शिक्षा, स्वास्थ्य, लंपु थें ज्यागु सामान्य मानवीय सुविधाया व्यवस्थाया लागिं पहल तक हे नं आ तकया सरकारतयसं यागु खने मदुनि । थनया थज्यागु अकर्मण्य सरकारतयसं छु उद्देश्यं सोनिगया स्वंगुलिं शहर ल्वाकछ्याना मेगा सिटीया अवधारणा हगु ख व सोनिग दुने हे मेगु न्हूगु पेंगू स्याटेलाइट नगर दयेकेगु धका अवधारणा हगु ख, आम जनता अजूचायाचोंगु दु ।

वास्तवय थज्यागु अविवेकी गुरु योजनायात नेपा सभ्यताया हे प्रतिकया रुपय दुगु काठमाण्डौं उपत्यकाया प्राचीन शहर, वस्ति, सभ्यता, सम्पदा नष्ट यायेगु व थनया आदिवासीया जनजीवन तहसनहस यायेगु भूमाफियातय चंगलुय फँसे जयुाचोंगु नेपा सरकारया अविवेकी, अदुरदर्शी एवं आपराधिक गुरु योजना ख धायेफु ।

स्थानीय जनताया सम्पत्ति लुटे याना विकासया नामय ययथे परियोजनात लागू यायेगु व सर्वसाधारण जनतायात उठिवास यायेगु ज्या संसारय गनं हे याइ मखु । उकिसनं संसारय अपो धइथें देशय अनया सरकारतयसं अन चोंपिं आदिवासी, मूलवासी, जाति, जनजातितयत उमिगु पुर्ख्यौली लागाय विशेष अधिकार बिया संरक्षण यायेगु नीति कयातगु दइ । सीमा स्वागु जलाखला देय भारतया हे जक दसु कायेगु खसां नं सिक्किमया आदिवासी भोटिया व लेप्चा जातिया जमिन मेपिं सुनांनं न्याये मी मदइगु कडा काननुी व्यवस्था यानातगु दु । अथे हे आसाम, झारखण्ड, पश्चिम बंगाल वा मेमेगु राज्यय नं अनया आदिवासी, मूलवासी, जाति, जनजातितयगु जग्गा जमिनया स्वामित्वयात मेपिं सुनां नं हनन याये मदइगु व न्याये मी मदइगु कानून अन दु । तर नेपालय धासा सोनिग दुने वा धाये मेमेगु लागाया स्थानीय मूलवासी, आदिवासी, जाति, जनजातिका जग्गा, जमिन, छेँ बुं लालाथे न्याये मी यायेत खुल्ला सुविधा दु । थुकिं याना सोनिगया मुलवासी, आदिवासी, जातित नेवा व तामांग वा धाये मेमेगु लागाय नं अनया आदिवासी जाति जनजातित थथगु मूल थासं तीव्र रुपं विस्थापन जुयाचोंगु दु । सोनिग दुने ला सरकार सोयम हे लगे जुया स्थानीय सर्वसाधारण जनताया छेँबुं बिना मुआब्जा हड्पे याना लालाथे लं तबाला याकेगु ज्या यानाचोंगु दुसा भूमाफितयत थ न्ह्यान्ह्याथे जग्गा प्लटिंग याना चांचां करोडपति, अर्बपति जुइत विशेष छुट हे बियातगु नं खनेदु ।

विडम्वना, विकासया नामय जुइगु फुक्क कथंया विकृति व विनासकारी कार्ययोजनातयत मिखा तिसिना समर्थन याइपिं सोनिगवासीत नं थन उलिहं हे दु । गुमिगु कारणं सोनिगया जनताया छेँ बुंइ लाथेपाथे बुल्डोजर चले याना आतंक मच्चे याना सोनिगयात मोटर व मोटरया लंपुतिं जक जायेकेगु सोइपिं कमिशनखोर अपराधी भूमाफियातयसं चले यानाचोंगु काठमाडौ उपत्यका विकास प्राधिकरणं सरकारयात मूर्ख दयेका पेंगू स्याटेलाइट शहर तनेगु गूरु योजना पास याकेत सफल जूगु दु । दुःखया खं सर्वसाधारण जनताया छेँ बुं थायबाय लाकाकया अमिगु थासं पितिनाछोया मोटर वनीगु ततब्यागु लं दयेका काठमाडौ उपत्यका विकास प्राधिकरणं यानाचोंगु अमानवीय हर्कत पनते न राज्य न गुगुं राजनैतिक पार्टी वा न सुं राजनेता हे न्ह्योने वगु खनेदत । सर्वसाधारण जनतायात बिचल्लि याना थुमिसं विकासया गज्यागु नमूना पेश यायेत्यंगु ख थुइकां थुइके मफइगु खं जूगु दु ।

थज्यागु अदुरदर्शी गुरु योजना हये सिबें न्ह्यो नेपाया राजनैतिक पार्टीत लिसें मेगा सिटी व स्याटेलाइट सिटीया म्हगस खंका मख्ख जुयाचोंपिं नेपाया अविवेकी विकासवादीतयसं विश्वया मेमेगु देशया मेगा सिटीतयसं भोगे यानाचोंगु बिजोग व दर्दुशात नं भचा अध्ययन यासा बांलाइगु ख । तर नेपाल सभ्यताया प्रतिक नेपाल देशया गौरव जुयाचोंगु सोनिगया कला, संस्कृति, इतिहास व सम्पदायात भताभंगु याइगु मेगा शहर व स्याटलोइट शहरत दयेकेगु खतरनाक गुरुयाजेना गुगुं हालतय नं लागू याके मबीत सवर्साधारण नेपाली जनता धासा सचते व जागरुक मजुसें मगागु अवस्था वयाचोगुं दु ।

ने.सं. ११३७ गुंलाथो ४ विहीवा

मेरो माटो लोकार्पण




मेरो माटो लोकार्पण

गीतकार हरिराम महर्जनको  एकल रचना रहेको जुगल डंगोलद्धारा संगीतबध्द गरिएको   राष्ट्रिय  गीतको एल्बम "मेरो माटो" को  आज राजधानीको राष्ट्रीय नाचघरमा एक बिशेष कार्यक्रम गरी बिमोचन गरियो।  कार्यक्रममा शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशी प्रमुख अतिथिको रुपमा   जनकबि दुर्गालाल श्रेष्ठ संगीतकार राजू सिंह  गोदावरी नगरपालिकाको मेयर गजेंद्र महर्जन सांसद मदन बहादुर अमात्य माओबादी नेता लीलामणि पोखरेल लगायत  अतिथको   रुपमा आउनु भएको थियो।  

 एल्बम बिमोचनपछि सांस्कृतिक कार्यक्रम पनि  भएको थियो। 

मेरो माटो लोकार्पण समारोह

गुंला पर्वको विचित्रको इतिहास, बुद्धसँगको सम्बन्ध र पृथक संस्कृति, गुंला ङक धलँ

गुंला पर्वको विचित्रको इतिहास, बुद्धसँगको सम्बन्ध र पृथक संस्कृति, गुंला ङक धलँ



साउन शुक्लपक्षबाट शुरु हुने यस पर्वमा बज्रयानी बौद्धमार्गाीहरुले मौलिक बाजा बजाएर पृथक रुपमा बुद्धको उपासना गर्छन् । यो अवधिमा धाःबाजा, नेकू, म्वायेलीलगायतका बाजा बजाउ“दै विभिन्न बौद्ध बिहार, चैत्य तथा चोक परिक्रमा गर्ने चलन छ । विशेषगरी स्वयम्भू महाचैत्य वरपरको माहौल गुंला पर्वको अवधिमा संगीतमय बनाउनेमा ती मौलिक बाजागाजाहरुको भूमिका अग्रनी देखिन्छ । यो शैली पछिल्लो समय संगीतमा देखिएको परिवर्तित र विकसित रुप पनि हो । शुरुका समयमा नेकू (राँगाको सिङबाट निर्मित) बाजामा सीमित चैत्य सेवाको सांगितीक माहौललाई अहिले आधुनिक बाजाहरुको समिश्रनमा अझ भव्य बनाएको देखिन्छ ।
चैत्य दर्शन गरेर नामसंगीति पाठ गर्ने गुंला पर्वको अर्को विशेषता हो । गुंला पर्वलाई अर्को शब्दमा गुणिला भनिन्छ । यो समय काठमाडौंका नेवारहरु विशेषगरी बिहान सबेरै स्वयम्भू महाचैत्य दर्शन गर्न पुग्छन् । यद्यपि भक्तपुर, काभ्रेको बनेपा, थिमि, कीर्तिपुरलगायत उपत्यका बाहिरका नेवारहरु आ–आफ्ना बुद्ध बिहार, चोक, चैत्य परिक्रमा गर्छन् ।
श्रृङ्गभेरी अवदानमा शशीपट्टन नगरका राजा सिंहकेतुको पूर्नजन्मस“ग गुंला पर्व सम्बन्धित छ । शिकार मन पराउने राजा सिंहकेतुका अहिंसावादी रानी हुन्छन् । राजाले गरेको शिकार र रानीको अहिंसाका बाबजुद पुर्नजन्ममा उनीहरुको मिलन हुने किंवदन्ती छ । ब्राम्हण कूलमा जन्म भएकी रुपवति तथा शीलस्वभावका धनी सुन्दरीले हिंसावादी स्वभावका राजालाई चिनेर उद्धार गर्छिन् । बोधिसत्वका सुझाव अनुसार बाछो भएर जन्म भए पश्चात मृत्युवरण गरेका सिंहकेतुलाई चैत्य बनाएर परम्परागत बाजा, नेकू बजाउ“दै एक्काइस दिन प्रार्थना गर्छन् । सुन्दरीको प्रार्थना र साधनाका कारणले सिंहकेतुको पापमोचन भइ फेरी मानव जन्म भएको उल्लेख छ । सोही समय देखि परम्परागत बाजा बजाउने चलन शुरु भएको जनश्रुती छ । गुंला पर्वको अवधिमा परम्परागत बाजा बजाउ“दै बौद्ध चैत्य परिक्रमा गर्ने चलन शुरु भएको श्रृङ्गभेरी अवदानको किंवदन्तीमा उल्लेख छ । नेवार समाजमा मरेको आत्माको चीर शान्तिका लागि गुंला पर्वमा पराम्परागत बाजा बजाउ“दै स्वयम्भू महाचैत्य परिक्रमा गर्छन् । त्यस्तै, मानव अस्तु राखेर चैत्य बनाउने परम्परा समेत अहिले पनि अस्तित्वमा छ ।
भाषा वंशावलीमा विक्रमादेव राजाले नेपालका बौद्ध धर्म अनुयाइहरुलाई साउन शुक्ल प्रतिपदा देखि एक महिना सम्म गुंलाधर्म मनाउन आदेश दिएको उल्लेख छ । चैत्य प्रदक्षिणा गरेर, परम्परागत बाजा बजाउ“दै नामसंगीति पाठ गरेमा पुण्य सत्धर्म प्राप्त हुने र नरक भोग गरेको आत्माको समेत उद्धार हुने सर्वज्ञमित्रावदानमा उल्लेख छ । परम्परागत बाजा बजाउ“दै चैत्यसेवा गर्ने प्रसङ्ग वृष जन्मावदानमा समेत उल्लेख छ । एक्काइस दिन सम्म चोखो बालुवा प्रयोग गरेर बनाइएको चैत्यलाई दैनिक पूजा गरेर त्रि–रत्न शरण र नामसंगीति पाठ गर्दा फल प्राप्ति हुने भनिएको छ । यो समय प्रत्येक बिहान सबेरै प्रज्ञापारमिता, ललितबिस्तर, नामसंगीति पाठ गरेर धाःबाजा तथा परम्परागत नेकू बाजा बजाउ“दै बौद्ध बिहार र चैत्य परिक्रमा गर्ने चलन हो ।


गुंला पर्वको इतिहास
तत्कालिन समयमा काठमाडौं उपत्यका विशाल दहको रुपमा थियो भन्ने सन्दर्भ स्वयम्भू महापुराणमा उल्लेख छ । यो विषयमा वैज्ञानिक अध्ययनले पनि बल दिएको छ । ऐतिहासिक पृष्ठभूमिस“ग सम्बन्धित ठाउ“मा विपश्वी बुद्ध आउनुभएर कमलको फूल रोप्नुभएको हो । त्यसमा धर्मधात्तु ज्योति रुप स्वयम्भू, उत्पति भएको कारणले महामञ्जुश्रीले स्वयम्भूको ज्योति दर्शन गर्नुभयो । त्यस पश्चात उहा“ले चोभारको पहाड आफ्नो खड्गले काट्नु भएर दहको पानीलाई निकास बनाएर फालेको उल्लेख छ । महामञ्जुश्रीले दहमा जम्मा भएको पानी सुकाएर पञ्जुपत्तन नगर विकास गर्नुभयो । स्वयम्भू महापूराणमा उल्लेख भएको सोही नगर अहिलेको राजधानी हो । जहाँ स्वयम्भू महाचैत्य देखि सोही चैत्यसँग सम्बन्धित धर्मलाई स्वीकार गर्ने बौद्धमार्गीआदिवासीहरु बस्छन् ।
महामञ्जुश्रीले आफ्ना अनुयायीहरुलाई बस्न दिएर निर्माण गरेको नगर कालान्तरमा सुन्दर नगरको रुपमा विकास भएको छ । सोही क्रममा महायानी बुद्धधर्मका गुरु शान्तिकराचार्यले स्वयम्भू महाचैत्यलाई व्यवस्थित बनाएर स्थापना गर्नुभएको हो । उहा“ले स्वयम्भू महाचैत्य बनाउनु अघिबाट यो ठाउ“मा चैत्य सेवा गर्ने परम्परा शुरु भइसकेको थियो । शुरुका समयमा गरेको चैत्य सेवालाई नै पछिल्लो समय गुंला पर्वको रुपमा स्वीकार गरिएको छ । बुद्धका विभिन्न रुपहरु मध्ये महामञ्जुश्रीले शुरुवात गर्नुभएको चैत्य सेवा नै अहिलेको गुंला पर्व हो ।

गुंला पर्वको अर्थ
नेपाल संवत् तिथि अनुसार दिलागा अमाइ (साउन शुक्लपक्ष औंशी)वर्षेनी आउने १२ महिनाहरु मध्ये नेपाल संवत् तिथि अनुसार गुंला एउटा महत्वपूर्ण महिना हो । स्थानिय नेवार भाषामा “ला”को अर्थ महिना र “गुं”को अर्थ पहाड र जङ्ल भन्ने हुन्छ । विक्रम संवत् अनुसार साउन शुक्लपक्ष प्रतिपदा देखि भाद्र शुक्लपक्ष प्रतिपदा सम्म एक महिनाको अवधि नै गुंला हो । यस अवधिमा हुने ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र धार्मिक गतिविधिलाई समेटेर गुंला पर्व मनाउने गरिन्छ ।
गुंलाधलँ
गुंला पर्वमा बाजा बजाएर चैत्य, बिहार र चोक परिक्रमा गरेर मात्र होइन, पृथक ढंगबाट समेत मनाइन्छ । यस्ता, दृश्य भक्तपुर, थिमि र काभ्रेको बनेपामा पछिल्लो समय अस्तित्वमा छ । सवाःलाख चैत्य बनाउने परम्परा अर्थात गुंलाधलँलाई बज्रयानी बौद्धमार्गी नेवारहरुले बचाएका छन् । गुंलाधलँ धार्मिक कार्यक्रममा एक महिना सम्म भगवान बुद्धको उपासना गर्ने चलन छ ।
धलँ दनेगु धार्मिक कार्यक्रम टोलछिमेकका सम्पूर्ण मिलेर व्यवस्थित गर्छन् । कार्यक्रममा मूख्य संयोजक १, छ वा आठ जना द्यःभारी (भण्डार कोठा संरक्षक), २ महिलाहरुलाई याचिं कोठामा र दुईलाई भारी कोठाको जिम्मेवारी दिँदै गुंलाधलँ कार्यक्रम निर्धारित गरिन्छ । एक महिना सम्म दैनिक रुपमा गरिने बुद्धको उपासना वास्तव मै चुनौतीपूर्ण भएकोले यिनिहरुलाई संयुक्त रुपमा जिम्मेवारी दिनुपरेको हो । 
द्यःभारी, भारी कोठा र याचिं कोठाका सवालमा सवाःलाख चैत्य बनाउने, धलँ दनेगु कार्यक्रम आयोजना गरिने ठाउ“मा हुनुपर्ने एक हिसाबको भण्डार र जिम्मेवार सदस्यहरु हुन् । कार्यक्रम अवधिभर यी ठाउ“ र सदस्यहरुले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्छन् ।
गुंलाथ्व पारु (साउन शुक्लपक्ष प्रतिपदा)
एक दिन अगाडि पक्का गरेको ठाउ“मा पुगेर साउन शुक्लपक्ष प्रतिपदाको दिन सम्बन्धित सबैको सहयोगमा पवित्र माटो ल्याउ“दै कार्यक्रम आयोजना गरिएको घरको कोठामा भण्डार गरिन्छ । यिनिहरुले ल्याएको पवित्र माटो कार्यक्रम अवधिभर चैत्य बनाउन प्रयोग गरिन्छ । चैत्य बनाउन मूख्यगरी कालो माटो प्रयोग भएको देखिन्छ । चोखो माटो प्रयोग गर्दै स–साना चैत्य बनाउन धलँ दनेगु कार्यक्रममा सहभागि हुनेले दैनिक स्नान गर्दै ब्रत बसेर मासु, अण्डा, प्याज, नून जस्ता अमय् बस्तु नखाई निराहार बस्छन् । कार्यक्रम अवधिभर सहभागी भक्तजनहरुले बिहान सबेरै पवित्र÷चोखो माटो प्रयोग गर्दै चैत्य बनाउ“छन् । त्यस मध्ये हरेक हप्ताको बुधवारलाई बुद्धको दिनको रुपमा स्वीकार गरी विशेष रुपमा पूजा पार्थना गर्छन् । सोहि दिन अन्य दिनको तुलनामा भक्तजनहरुको संख्या कार्यक्रम आयोजना गरेको घरमा बढि हुन्छ । पूजाको क्रममा त्रि–काल बुद्ध र बोधिशत्वहरुको गुणस्मरण तथा उहा“हरुलाई आभार व्यक्त गर्दै समर्पित हुन्छन् ।
बाजा बनाउनेहरुको टोली (स्थानियभाषामा नासः द्यः) देवतास्थान पुगेर धार्मिक विधि अनुसार पुरोहितबाट पूजापाठ गर्न लगाई परम्परागत नौ बाजा बजाएर नित्यनाथ आव्हान गर्दै ऋतु अनुसारको गीत गाउ“छन् । धरतीमातालाई आव्हान गर्दै पस्ता बाजा, प्वङा, पछिमा, धलक, ध्यमायेचा, नाय्खिं, कोखिं, धाः, नगरा, डबडब, भुस्या, ख्वालीमाली आदि बाजा बजाएर नगर परिक्रमा गर्छन् । गुंला पर्व अवधिमा हुने विभिन्न धार्मिक क्रियाकलापमा पूजा आयोजक टोलीको सक्रिय सहभागिता हुन्छ । आफ्नो ठाउ“मा आयोजना गरिएको धलँ दनेगु कार्यक्रम सम्बन्धमा जानकारी दिन काठमाडौं उपत्यका र वरपरका विभिन्न नेवार बस्तीमा पुग्छन् । यो चलन एक हिसाबले छिमेकी ठाउ“स“गको सम्बन्धबिस्तारसँग जोडिएको छ । यो वर्ष भक्तपुरको साःकोलन टोलले गुंला ङक धलँ कार्यक्रम आयोजना गरेको छ । कार्यक्रम अवधिको समयान्तरमा उहाँहरु बनेपा, थिमि, दधिकोट, भक्तपुर कै विभिन्न टोलमा बाजागाजासहित पुग्छन् । आपसी भाइचाराको सम्बन्ध बिस्तार गर्ने चलनको रुपमा लिइएको यो संस्कृतिको निश्चित समयलाई धलँ चाःह्यूवनेगु भनिन्छ । यसको अर्थ फरक ठाउँमा गएर धार्मिकि कार्यक्रमको प्रचारमा गएको भन्ने हुन्छ ।
सोही टोली गाईजात्राको दिनमा बाजागाजासहित विशेष रुपमा सहभागि हुन्छन् । विक्रम संवत् तिथि अनुसार भदौ कृष्णपक्ष प्रतिपदाको दिन हुने गाईजात्राको बिहान बाजा बजाउनेको टोलीले वरपरको माहौललाई संगीतमय गर्दै नगर परिक्रमा गर्छन् । ललितबिस्तरमा उल्लेख भए अनुरुप बुद्धले गाईजात्राको दिन बोधिवृक्ष रुखमुनी बसेर कलेशमार, मृत्युमार र देवभार गरी तीन किसिमको विजय प्राप्त गरेको उल्ल्ेख गरेको छ । सोही सम्झनामा गाईजात्राको दिन विजय उत्सवको रुपमा नगर परिक्रमा गरिँदै आएको विश्वास छ ।
यो पवित्र दिनमा धलँ दनेगु कार्यक्रम सकेर भक्तजनहरु धूप बाल्दै नौ बाजा बजाएर चैत्यलाई खटमा प्रतिस्थापन गर्दै बोकेर नगर परिक्रमा गराउँछन् । यो दिन बाःपूजाको रुपमा खीर चढाउने गरिन्छ । 
गुंलागा त्रयोदशी (साउन कृष्णपक्ष त्रयोदशी)
पञ्चदानको दिनमा हुने दीपंकर बुद्धको यात्रामा समेत बाजा बजाएर सहभागि हुन्छन् । भक्तपुरमा हुने धलँ दनेगु कार्यक्रमको सवालमा दीपंकर बुद्धलाई सूर्यमढी सम्म पु¥याएर सा“झ तौमढी टोल पुगेर लिन जाने परम्परा छ । यस्ता क्रियाकलाप एक महिना सम्म निरन्तर चल्छ । 
ञलाथ्व पारु अर्थात भाद्र शुक्लपक्ष प्रतिपदा
यो दिन गुंला पर्वको धार्मिक कार्यक्रम औपचारिक रुपमा समापन गरिन्छ । बिहान (स्थानिय भाषामा नासः द्यः) देवतास्थानमा आरती गर्दै बाजा बजाउनेको टोली नगर परिक्रमा पश्चात कार्यक्रम आयोजना गरिएको ठाउ“मा पुगेर एक महिना सम्मको दैनिकी बाजा बजाउने औपचारिक काम समेत समापन गरिन्छ । पवित्र माटो प्रयोग गरेर बनाइएका सवाःलाख चैत्य वातामा राख्दै भक्तजनहरुले आज कै दिन निकाल्छन् । शाक्यमुनी बुद्धको चैत्यलाई खर्पनमा राखेर स्थानियभाषामा च्वामोले हम्काउ“दै नौ बाजा बजाउ“दै नगर नजिकको तीर्थमा बिसर्जन गरिन्छ । यो दृश्य एक प्रकारको भव्य बौद्ध जात्राको रुपमा स्वीकार गर्नसकिन्छ ।
भक्तपुरको सवाःलाख चैत्य बनाउने परम्परा वा धलँ दनेगु धार्मिक कार्यक्रममा बनाइएका चैत्य हनुमानघाटमा लगेर बिसर्जन गरिन्छ । हनुमानघाटको त्रिवेणीमा लगेर मू्ख्य संयोजक र अन्य भक्तजनहरुले पुरोहितबाट मंगलपाठ गराउ“दै नौ बाजा बजाएर दशकर्म बौद्ध स्तोत्र पछि विसर्जन गरी गुँला पर्वमा नौ बाजा बजाउने कार्यक्रम पनि विधिवत समापन गरिन्छ ।
स्थानियहरुको संयुक्त पहलमा आयोजना गरिने यस्ता धार्मिक कार्यक्रम वर्षेनी गर्न सक्ने अवस्था छैन । नौ बाजा बजाउने देखि दैनिक रुपमा कार्यक्रम आयोजना गरिने ठाउ“ पुगेर बुद्धको उपासना गर्ने र अन्य क्रियाकलाप अहिलेको मूख्य चुनौती हो । व्यस्त दैनिकी र आर्थिक समस्या पछिल्लो समयको मूख्य चुनौती हो । यसलाई स्थानिय मात्रमा सीमित नगराइ सम्बन्धित पक्षबाट विशेष ध्यान दिनु आवश्यक छ । नेपाल कै शान बनेको पृथक संस्कृति संरक्षण, सम्बद्र्धन र प्रबद्र्धन गर्ने दायित्व राज्य पक्षको हो । त्यसैले स्थानिय सरकार, गुठी संस्थान, पुरातत्व विभाग, नाट्य प्रतिष्ठान देखि आवश्यक अन्य विभागले चासो दिनु उचित होला । समय मै ध्यान नदिए “एका देशको कथा” हुन बेर लाग्दैन ।
केके मानन्धर
(विभिन्न महापूराण, बौद्ध ग्रन्थ, किताब र सम्बन्धित बुद्धिजीवीहरुसँग छलफलको आधारले तयार गरिएको सामग्री ।)
 suurce thimi times k k manandhar

NEPAL SAMBAT , NEPALESE NATIONAL ERA  Nepal sambat was founded on October 20, 879 A.D. during th reign of Thakuri King Raghavadeva (ca....