Saturday, October 7, 2017

NEPAL SAMBAT , NEPALESE NATIONAL ERA 

Nepal sambat was founded on October 20, 879 A.D. during th reign of Thakuri King Raghavadeva (ca. A.D. 879-942). According to a mid-fourteenth-century Sanskrit chronicle an epoch-era was dedicated to Lord Pasupati (Pasupatibhattarake samvatsara pravartkritah) during his reign. This has led some historians to surmise that “the foundation of the era was due to some religious event connected with the national shrine of Pasupati Natha. (Petech).
Early palm-leaf manuscripts dated in Nepal Samvat (NS 28 and NS 40, i.e., A.D. 908 and A.D. 920) are extant in Nepalese collections. The earliest medieval inscriptions are dated in Nepal Samvat. However, at that time it was simply known as Samvat. The name, Nepal vatsara was used for the first time in NS 148 (A.D. 1028). Early medieval, medieval, and late medieval epigraphy and documents are dated and computed according to this lunar calendar.
The later vernacular chronicles compiled in the nineteenth (19th) century narrate a commonplace tale about the founding of this epoch era. According to one of these chronicles edited by Daniel Wright (1877):
When Ananda Malla reigned in Bhaktapur, and his elder brother in Patan and Kantipur, a certain astrologer of Bhaktapur found out an auspicious moment, at which he said that sand, taken from a certain place, would turn into gold. The King Ananda Malla having ascertained the exact time, sent a number of coolies (workers), to take up sand at that particular moment, from the place called Lakhu Tirtha, at the junction of Bhatikhu and Vishnumati, and to convey it to the Raja’s palace (King's place). The coolies did as they were directed, but, as they were going back with their loads, a sudra merchant of Kantipur, named Sakhwal, prevailed on them to take their loads of sand to his house and then the coolies(workers) filled up their baskets again with sand from the same place as before, and took it to Bhaktapur. Their second loads, however, not being taken up at the auspicious moment, did not turn into gold, and the Raja(King), being enraged at the imposition practised on him, burned the book. On the other hand, Sankhadhar Sakhwa, having obtained so much wealth, with the permission of Jaya-deva Malla, paid off all the debts existing at that time in the country, and thus introduced a new era into Nepal, called Nepal Samvat. He then placed a stone image of himself at the southern door of Pasupatinath.
The veracity of this tale is difficult to test. For one thing, the chronicler has got the names of the ruling kings wrong. The kings belonged, not to the Malla dynasty, but to the pre-Malla dynasty of Thakuri Kings. The event belongs to a period of Nepalese history generally called “The Dark Period” because of the absence of reliable source materials such as coins, inscriptions, and other contemporary documents. This has made the search for the origins of Nepal Sambat not too easy.
Although we know the exact date of the founding of Nepal Samvat, we do not know why it was founded. The only traditional explanation is the one offered by the later chronicles. The French Orientalist Sylvain Levi (1863-1935 A.D), an influential authority on ancient Nepalese history and culture, speculated that the era was founded by deducting 800 years in the Saka Era because the Nepalese thought 8 to be an inauspicious number. It is worth remembering that some three hundred years earlier, an epoch era was used, just two years earlier than the beginning of Saka Era 500-in a.d. 576. Although a later manuscript calls it Manadeva Samvat and Tibetans all it Amsuvarma Era, the origins of this epoch era, too, are shrouded in equally impenetrable darkness.
Levi also suggested that the Nepal era was founded to celebrate Nepal’s deliverance from the Tibetan yoke following the breakdown of the Tibetan power after the murder of King gLang-der-ma in A. D. 842. Both these theories are rejected by Nepali historians. The actual gap between Saka Era and Nepal Era is 801.7 years, not 800 years, just as the actual gap between Saka Era and the so-called Manadeva Era is 498 years and not 500 years. In one case, a new epoch era was founded 2 years after the close of the 8th century of Saka Era.
Nepal Samvat, Sakhwal Samvat, and Sankhadhararkrta Samvat are all later names for this epoch era. The local tradition that it was founded on the occasion of the “cancellation of everyone’s debt’s” is of uncertain antiquity. Recently, an American Tibetologist has informed that there is late medieval Tibetan manuscript which dates the era “according to the year of the cancellation of debts”. The colophon can provide us with a substantial piece of evidence in support of the local traditions.
The story narrated in the later chronicles—at least in the form as it exists—may not be of great age. The chronicler wrongly places the event in the Malla period, particularly when the rivalries among the three kingdoms were somewhat rife. It even smells of malice towards the people of Bhaktapur. On the other hand, although the chronology is wrong—as it generally is with the vernacular chronicles—the tradition as such may be right. There are two interesting clues in the tradition which are worth analyzing: the name of the merchant who cleared all the outstanding debts and the connection of the epoch era with the shrine of Pasupatinatha.
While the mid-fourteenth-century Sanskrit chronicle positively calls the era Pasupatibhattarake samavatsara pravrtakritah, the later chronicles merely mention the act that the founder had his statue erected at the southern door of the shrine. Pasupatinatha being the national shrine since the dawn of Nepal’s recorded history, the consecration of the era in its name is not impossible. That it certainly had something to do with this shrine is indicated by the later chronicles as well: Sakhwal had a stone image of himself installed at the south gate of the shrine after founding the era.
The legendary founder’s name has two forms—Sankhadhar (Sanskrit) and Sakhwal (Prakrit). The later chronicles call him a sudra merchant. The colloquial name is an interesting linguistic clue. Most Newar traders with Tibetan outposts used to have stkha kotha, a credit or transaction room. In Bhaktapur, in a locality known as Kwa (tha) chem, there still is a room called sakha kotha, reportedly a room where the kings used to have transaction as in cash or credit with merchants. In Prakrit (Hindi), the word sakha means trade, transaction as well as credit. Thus, the name Sahwal probably meant a merchant or creditor.
Nepal Samvat
Some refer to Nepal Samvat as ‘Newar Samvat.’ The Prakrit word Newara – Nevala is only a colloquial variant of the Sanktritized classical word Nepal. Whereas the word Nepal goes back at least to the 4th century A.D., the earliest attested incidence of the word New@ra is in A.D. 1652. Nepal Samvat was founded 321 years earlier than the Mallas arrived in the history of the Nepal valley. It has, therefore, little to do with the Mallas, and the Mallas have less to do with the Newars. There is no documentary evidence to show that the Mallas had ever described themselves as “Newars”. The Malla Kings used Nepal Samvat just a s their predecessors, the Thakuri Kings, did. The Mallas were finally “lost” among the Newars just as their predecessors the Thakuri Varmans, the Licchavis, the Abhira Guptas, the Kiratas, the ancient clans of Sakyas, Kolis, and Vrjjis were all absorbed into the matrix of Newar social structure. The much-maligned people known today as the Newars are the offspring of at least two millennia of miscegenation between the aboriginal Tibeto-Burmans and the Indo-Aryan immigrants-inheriting the language from the Tibeto-Burmans and the social and cultural systems from the Indo- Aryan ancestors.
The Newars have preserved numerous features of ancient Nepalese religion, culture and social organization. Needless to say, both on formal and informal occasions, for ritual and non-ritual purposes, the Newars alone have continued to use Nepal Sa¶at for well over a millennium. By now enough documentary evidence has accumulated to prove that Nepal Samvat was in use, not only inside the Nepal Valley but also outside of it, including Tibet. Nepal Samvat may be called Newar Samvat only if we are also willing to call the entire high culture that evolved in the Nepal Valley in the last two thousand years s “Newar Culture” rather than the culture of Nepal. If we were to boycott all this as Newar Culture, how much of Nepalese culture will really remain, other than, of course, the Rana palaces and their French windows?
Official Boycott and Recent Revival of Interest
The official boycott of Nepal Samvat, and the adoption of the Vikrama Era, began in A.D. 1903, during the faterul reign of Candra Sumser Rana (1901-1929). It is relevant to note here that eh origins of the Vikrama Era are obscure. It has very little to do with Nepal to install it as the national era. Even India, the place of its origin, has rejected it in favour of Saka Era, by installing the later as its national era. However, in Nepal, Ranas adopted Vikrama Era merely to flatter their family pride and prove their “Rajput” or Solar origins.
The legendary founder of the Vikrama Era (57 B.C.) was Vikramaditya who drove the foreign Sakas out of Ujjayini, the capital of the Kingdom of Avanti. This is the legend. As far as history is concerned, the King who took the title of Vikramaditya (the Heroic sun) and drove th Sakas from Ujjayini was Candra Gupta II (ca. A.D. 376-4315), who lived some four hundred years later than the founding of the Vikrama Era ! In the earliest inscriptions using this era, all from Western India, it is not called Vikrama Samvat; it is simply called malva k{ta samvat, i.e., handed down by the M@lva tribe-a tribe of uncertain origins in Central India.
Lately, there has been a renewal of interest in the more organized celebrations of New Year’s Day (Mha Puja) according to Nepal Samvat. Both within and outside of the Valley, more and more people are rallying around for the celebrations. Some observers find this an inscrutable development. Hostile critics call it a wave of fanaticism. But the reasons for the renewal of interest are not far to seek. Numerous elements of genuine local culture are increasingly threatened by a pallid version of pseudo-nationalistic culture propagated by the official media and the educational network. One has only to listen to the Radio Nepal-the round-clock relay centre of Indian film-songs and Western rock-to find out for oneself how “nationalistic” this culture is.
Some sections of Nepalese society have been at the forefront in these celebrations. This may not be merely accidental. They fare deeply concerned at the total overshadowing of their ancient culture, language and literature by the social and cultural values of the politically dominant ruling classes of Nepal. Nepal Samvat may have been a symbol, lately discovered by a beleaguered people, to rally around in defense of a culture and ethnicity increasingly submerged under the bulldozer of the official media.

References
Levi, Sylvain. 1905-08. Le Nepal: Etude historique d’un royaume hindou. Vols 3. Paris.
Petech, Luciano. 1958. Medieval History of Nepal ca. 750-1480 A.D. Rome. Regmi. 1965. Medieval Nepal. Vol I. Calcutta.
Wright, Daniel. 1877. History of Nepal. Cambridge.

(This paper was first published in The Souvenir of the New Year Celebrations Committee, the Ganga Club, Kathmandu, NS 1102./ 1082, pp.1-4. Translated into Nepali, and published in Sam@ch@rpatra daily, VS 2053 Karttika 27.)

Nepal sambat , Nepalese national era 

Nepal sambat was founded on October 20, 879 A.D. during th reign of Thakuri King Raghavadeva (ca. A.D. 879-942). According to a mid-fourteenth-century Sanskrit chronicle an epoch-era was dedicated to Lord Pasupati (Pasupatibhattarake samvatsara pravartkritah) during his reign. This has led some historians to surmise that “the foundation of the era was due to some religious event connected with the national shrine of Pasupati Natha. (Petech).
Early palm-leaf manuscripts dated in Nepal Samvat (NS 28 and NS 40, i.e., A.D. 908 and A.D. 920) are extant in Nepalese collections. The earliest medieval inscriptions are dated in Nepal Samvat. However, at that time it was simply known as Samvat. The name, Nepal vatsara was used for the first time in NS 148 (A.D. 1028). Early medieval, medieval, and late medieval epigraphy and documents are dated and computed according to this lunar calendar.
The later vernacular chronicles compiled in the nineteenth (19th) century narrate a commonplace tale about the founding of this epoch era. According to one of these chronicles edited by Daniel Wright (1877):
When Ananda Malla reigned in Bhaktapur, and his elder brother in Patan and Kantipur, a certain astrologer of Bhaktapur found out an auspicious moment, at which he said that sand, taken from a certain place, would turn into gold. The King Ananda Malla having ascertained the exact time, sent a number of coolies (workers), to take up sand at that particular moment, from the place called Lakhu Tirtha, at the junction of Bhatikhu and Vishnumati, and to convey it to the Raja’s palace (King's place). The coolies did as they were directed, but, as they were going back with their loads, a sudra merchant of Kantipur, named Sakhwal, prevailed on them to take their loads of sand to his house and then the coolies(workers) filled up their baskets again with sand from the same place as before, and took it to Bhaktapur. Their second loads, however, not being taken up at the auspicious moment, did not turn into gold, and the Raja(King), being enraged at the imposition practised on him, burned the book. On the other hand, Sankhadhar Sakhwa, having obtained so much wealth, with the permission of Jaya-deva Malla, paid off all the debts existing at that time in the country, and thus introduced a new era into Nepal, called Nepal Samvat. He then placed a stone image of himself at the southern door of Pasupatinath.
The veracity of this tale is difficult to test. For one thing, the chronicler has got the names of the ruling kings wrong. The kings belonged, not to the Malla dynasty, but to the pre-Malla dynasty of Thakuri Kings. The event belongs to a period of Nepalese history generally called “The Dark Period” because of the absence of reliable source materials such as coins, inscriptions, and other contemporary documents. This has made the search for the origins of Nepal Sambat not too easy.
Although we know the exact date of the founding of Nepal Samvat, we do not know why it was founded. The only traditional explanation is the one offered by the later chronicles. The French Orientalist Sylvain Levi (1863-1935 A.D), an influential authority on ancient Nepalese history and culture, speculated that the era was founded by deducting 800 years in the Saka Era because the Nepalese thought 8 to be an inauspicious number. It is worth remembering that some three hundred years earlier, an epoch era was used, just two years earlier than the beginning of Saka Era 500-in a.d. 576. Although a later manuscript calls it Manadeva Samvat and Tibetans all it Amsuvarma Era, the origins of this epoch era, too, are shrouded in equally impenetrable darkness.
Levi also suggested that the Nepal era was founded to celebrate Nepal’s deliverance from the Tibetan yoke following the breakdown of the Tibetan power after the murder of King gLang-der-ma in A. D. 842. Both these theories are rejected by Nepali historians. The actual gap between Saka Era and Nepal Era is 801.7 years, not 800 years, just as the actual gap between Saka Era and the so-called Manadeva Era is 498 years and not 500 years. In one case, a new epoch era was founded 2 years after the close of the 8th century of Saka Era.
Nepal Samvat, Sakhwal Samvat, and Sankhadhararkrta Samvat are all later names for this epoch era. The local tradition that it was founded on the occasion of the “cancellation of everyone’s debt’s” is of uncertain antiquity. Recently, an American Tibetologist has informed that there is late medieval Tibetan manuscript which dates the era “according to the year of the cancellation of debts”. The colophon can provide us with a substantial piece of evidence in support of the local traditions.
The story narrated in the later chronicles—at least in the form as it exists—may not be of great age. The chronicler wrongly places the event in the Malla period, particularly when the rivalries among the three kingdoms were somewhat rife. It even smells of malice towards the people of Bhaktapur. On the other hand, although the chronology is wrong—as it generally is with the vernacular chronicles—the tradition as such may be right. There are two interesting clues in the tradition which are worth analyzing: the name of the merchant who cleared all the outstanding debts and the connection of the epoch era with the shrine of Pasupatinatha.
While the mid-fourteenth-century Sanskrit chronicle positively calls the era Pasupatibhattarake samavatsara pravrtakritah, the later chronicles merely mention the act that the founder had his statue erected at the southern door of the shrine. Pasupatinatha being the national shrine since the dawn of Nepal’s recorded history, the consecration of the era in its name is not impossible. That it certainly had something to do with this shrine is indicated by the later chronicles as well: Sakhwal had a stone image of himself installed at the south gate of the shrine after founding the era.
The legendary founder’s name has two forms—Sankhadhar (Sanskrit) and Sakhwal (Prakrit). The later chronicles call him a sudra merchant. The colloquial name is an interesting linguistic clue. Most Newar traders with Tibetan outposts used to have stkha kotha, a credit or transaction room. In Bhaktapur, in a locality known as Kwa (tha) chem, there still is a room called sakha kotha, reportedly a room where the kings used to have transaction as in cash or credit with merchants. In Prakrit (Hindi), the word sakha means trade, transaction as well as credit. Thus, the name Sahwal probably meant a merchant or creditor.
Nepal Samvat
Some refer to Nepal Samvat as ‘Newar Samvat.’ The Prakrit word Newara – Nevala is only a colloquial variant of the Sanktritized classical word Nepal. Whereas the word Nepal goes back at least to the 4th century A.D., the earliest attested incidence of the word New@ra is in A.D. 1652. Nepal Samvat was founded 321 years earlier than the Mallas arrived in the history of the Nepal valley. It has, therefore, little to do with the Mallas, and the Mallas have less to do with the Newars. There is no documentary evidence to show that the Mallas had ever described themselves as “Newars”. The Malla Kings used Nepal Samvat just a s their predecessors, the Thakuri Kings, did. The Mallas were finally “lost” among the Newars just as their predecessors the Thakuri Varmans, the Licchavis, the Abhira Guptas, the Kiratas, the ancient clans of Sakyas, Kolis, and Vrjjis were all absorbed into the matrix of Newar social structure. The much-maligned people known today as the Newars are the offspring of at least two millennia of miscegenation between the aboriginal Tibeto-Burmans and the Indo-Aryan immigrants-inheriting the language from the Tibeto-Burmans and the social and cultural systems from the Indo- Aryan ancestors.
The Newars have preserved numerous features of ancient Nepalese religion, culture and social organization. Needless to say, both on formal and informal occasions, for ritual and non-ritual purposes, the Newars alone have continued to use Nepal Sa¶at for well over a millennium. By now enough documentary evidence has accumulated to prove that Nepal Samvat was in use, not only inside the Nepal Valley but also outside of it, including Tibet. Nepal Samvat may be called Newar Samvat only if we are also willing to call the entire high culture that evolved in the Nepal Valley in the last two thousand years s “Newar Culture” rather than the culture of Nepal. If we were to boycott all this as Newar Culture, how much of Nepalese culture will really remain, other than, of course, the Rana palaces and their French windows?
Official Boycott and Recent Revival of Interest
The official boycott of Nepal Samvat, and the adoption of the Vikrama Era, began in A.D. 1903, during the faterul reign of Candra Sumser Rana (1901-1929). It is relevant to note here that eh origins of the Vikrama Era are obscure. It has very little to do with Nepal to install it as the national era. Even India, the place of its origin, has rejected it in favour of Saka Era, by installing the later as its national era. However, in Nepal, Ranas adopted Vikrama Era merely to flatter their family pride and prove their “Rajput” or Solar origins.
The legendary founder of the Vikrama Era (57 B.C.) was Vikramaditya who drove the foreign Sakas out of Ujjayini, the capital of the Kingdom of Avanti. This is the legend. As far as history is concerned, the King who took the title of Vikramaditya (the Heroic sun) and drove th Sakas from Ujjayini was Candra Gupta II (ca. A.D. 376-4315), who lived some four hundred years later than the founding of the Vikrama Era ! In the earliest inscriptions using this era, all from Western India, it is not called Vikrama Samvat; it is simply called malva k{ta samvat, i.e., handed down by the M@lva tribe-a tribe of uncertain origins in Central India.
Lately, there has been a renewal of interest in the more organized celebrations of New Year’s Day (Mha Puja) according to Nepal Samvat. Both within and outside of the Valley, more and more people are rallying around for the celebrations. Some observers find this an inscrutable development. Hostile critics call it a wave of fanaticism. But the reasons for the renewal of interest are not far to seek. Numerous elements of genuine local culture are increasingly threatened by a pallid version of pseudo-nationalistic culture propagated by the official media and the educational network. One has only to listen to the Radio Nepal-the round-clock relay centre of Indian film-songs and Western rock-to find out for oneself how “nationalistic” this culture is.
Some sections of Nepalese society have been at the forefront in these celebrations. This may not be merely accidental. They fare deeply concerned at the total overshadowing of their ancient culture, language and literature by the social and cultural values of the politically dominant ruling classes of Nepal. Nepal Samvat may have been a symbol, lately discovered by a beleaguered people, to rally around in defense of a culture and ethnicity increasingly submerged under the bulldozer of the official media.

References
Levi, Sylvain. 1905-08. Le Nepal: Etude historique d’un royaume hindou. Vols 3. Paris.
Petech, Luciano. 1958. Medieval History of Nepal ca. 750-1480 A.D. Rome. Regmi. 1965. Medieval Nepal. Vol I. Calcutta.
Wright, Daniel. 1877. History of Nepal. Cambridge.

(This paper was first published in The Souvenir of the New Year Celebrations Committee, the Ganga Club, Kathmandu, NS 1102./ 1082, pp.1-4. Translated into Nepali, and published in Sam@ch@rpatra daily, VS 2053 Karttika 27.)

Monday, September 25, 2017

Add me as a contact on YouTube. https://youtu.be/addme/F0ELlBl_POcnd8-vGhfdAr1yFduxNA

Saturday, September 23, 2017

झीगु साहित्यया व्याकरण बारे सहलह

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

नेवा: भाय् शुध्दं गथे च्वये सयेकेगु ? 
 (भूषण प्रसाद श्रेष्ठ , कमल रत्न तुलाधर , लाभरत्न तुलाधर , बाल गोपाल श्रेष्ठ , दसराज शाक्य , रबिन श्रेष्ठ पाखें संशोधन याये धुंका:  (After update))
• १. झीगु नेवा: भाषाया मौलिक शब्दय् क निसें ज्ञ तकया थुपिं झिग: आख:ग्व:त दैमखु – ट,ठ,ड,ढ,ण न्याग: व ष, श, क्ष, त्र, ज्ञ न्याग: = झिग:। अले मेगु ॐ,ऋ,आदि थें ज्यागु नं दैमखु । अकिं शुभाय् , षुभाय् जुइमखु , सुभाय् = धन्यवाद ख: ।
• २. नेवा: भासय् ताहाक: न्वसु (उच्चारण) या खँग्वःत दीर्घ जूवनी । चीहाक: उच्चारण या:सा ह्रस्व जुइ । गथे कि छिगु, जिगु , जिमिगु , झिगू = "दस वा १० " या "झि" ह्रस्व खःसा, "गू" दिर्घ खः । झीगु = "हाम्रो our" या "झी" दिर्घ खःसा, "गु" ह्रस्व खः ।
• ३. अंग्रेजी vowel a,e,i,o,u ख:सा, संस्कृतय् अ आ इ ई उ ऊ आदि फुक्क vowel ख: । यक्को vowel दुगु भाषाय् spelling या समस्या दइमखु, दुसां ह्रस्व दिर्घया समस्यां यानां छथाय् निथाय् अज्यागु समस्या पिदनीगु ख: । पिदंसां कमजक पिदनिइ ।
३.१ संस्कृतयाल्याखं vowel त छग: ह्रस्व सा मेगु दीर्घ , अ इ उ ह्रस्व ख:सा, आ ई ऊ दीर्घ ।
३.२ तर नेवा: भासय् "आ" या उच्चारण चीहाकलं काइगु जुया: व छग: आखःग्व: "आ" यात ह्रस्व याना छ्वइ । बिसर्ग " : " लिउने तने धुंका तिनी आकार दीर्घ जूवनी । पा (बंचरो) ह्रस्व , जा: (जाल), झ्या: (झ्याल) दीर्घ
३.३ बाल गोपाल श्रेष्ठया नेवा:भाय्‌यात सरलिकरण यायेगु भनाइ –
नेवा: भाय् ब्वने च्वये मसये धुंकूगु थौंया इलय्, च्वयेगु भाय् (written language) यात सरलिकरण याना यंके हथाय् जुइ धुंकल ।
सरलिकरण यायेत सिन्हफुति "ं",मिलाफुति "ँ" व लिफुति "ः" व चिना आखःया खँग्व:त "जिउथाय् तक्क मदयेका छ्वयेमाल" धैगु वय्‌कःया नीजी बिचा: ख: ।
वय्‌कःया धापू जिं बांलाक थुइके फुगु खःसा , च्वये न्ह्यब्वयागु खँपु बाल गोपालजुया ल्याखं थथे च्वयेमा:। चिना "आखया खँगोत जिउथाय् तक्क मदयेका छोयेमाल ।"
३.३ दसराज शाक्यजुया सोचाइ बाल गोपालजु लिसे ज्व: मला: ।
नेपालभासाय् विसर्गं "ः" मौलिक म्हसिका बियाच्वंगु दु व ह्रस्व,दीर्घ बिस्कं क्यनाच्वंगु दु । उकिं नेपालभासाया निंतिं विसर्ग(ः ) अनिवार्य जूगु खः ।
छिगु (बाल गोपाल श्रेष्ठ ?) या धापूकथं छ्यल धाःसा हिन्दी, खस व नेपालभासाया च्वयेगु शैली उत्थें उत्थें खनेदइ तर अर्थ जक बिस्कं जुइ । थुखे छकः छिं (बाल गोपालजुं ?) विचाः यानादिसँ ।
४. चन्द्रबिन्दु "ँ" ह्रस्व , सिरबिन्दु "ं" दीर्घ । गथे कि लँ (बाटो) ह्रस्व , लं (पोशाक) दीर्घ । नेवा: भासय् कंस = the day after tomorrow , खय् भासं पर्सि धाइसा, संस्कृतय् कृष्णया पाजु कंस जूवनी ।
४.१ भूषण प्रसाद श्रेष्ठ – जि भूषण सरं मगाः मचाःगु थुकथं तनाहल -
शिरविन्दु दुगु आखः व खँग्वःया न्वसु(उच्चारण) ँः (अं = आँप, कं = काँडा, खं = कुराले/देखेको छु, गं = घण्ट / सुकेको छ ......) जक मखु,खय् भासय् थें ं (अङ्) नं जू । छुं दसु ः-
अंगू(औँठी),अंगः (भित्ता,गाह़ो)
मिखा कंगु.....
जिं खंगु......
गंगु मल्ता
घंगला
(च्वकं) चंगु लासा
छंगु नांगागु किपा....
मचाजंक्व / ज्याःजंक्व
झं जक (मायां) क्यन रे......
जिगु तंगु तप्चा।
(छं) थंगु लिबात ।
छ दंगु लिबात । छेँ दंगु (बांलाः) । दंगु वसः वांछ्वः(सां) जिल ।
.. क्यंगु,क्यंके.....
ग्यंगु...... छ्यंगु,छ्यंगू,स्यंगु,स्यंके......
च्वंगु,ज्वंगु,त्वंगु,द्वंगु,प्वंगु.......
वाउँगु = वांगु
ह्याउँगु = ह्यांगु
ह्यंग्वाः
मंगाः .......
आःयात म्हाःलं का !
भूषण सरं "आःयात म्हालं का" धया दिउगु या अर्थ मेगु धायेगु यक्वं दनी धया लिउगु ख: ।
वयेकलं तनाहःलिसे update यायां छ्वया हये ।
४.२ कमल रत्न तुलाधरजु पाखें तना हयादिउगु थुकथं दः ।
मिलाफुति व सिन्हफुतिं माने पाइगु मेगु दसु -- सँ/सं (hair/moves), पँ/पं (pile/bamboo), कँ/कं (tell/thorn), खँ/खं (matter/sees), दँ/दं (year/cheap), बँ/बं (floor/fine), कुँ/कुं (smoke/corner), छुँ/छुं (mouse/any), तँ/तं (hill/anger) ।
४.३ लाभरत्न तुलाधरजु पाखें तना हया दिउगु थुकथं जुल ।
झीगु सप्तमि विभक्ति धैगु मूकथं स खः ।
स च ज अले न या य् नोसु जुयावंगु कथं कन्हय् नुवायेगु व चोयगु चलन जुल ।
अथे हे मोलफुति (ं) जुयाचोंगु न म थ आखः दुसुला चोंगु खः ।
गथे - स्वां मां लाकां लगं पं कं दं।
आः ताहा नोसु (दिर्घ) जुया पिलुया चोंगु आपालं खँगोया मौलिक हिज्जे ह्रस्व न्हेलुइ ।
कयिच -कै , धलि-धौ , सफुलि-सफू , नयिकेल-नैक्याः , घेल-घ्यः(घ्यो) परवत-पर्बः , छानधालसा-छायधाःसा इत्यादि।
• ५. कृया verb जुइबले एकार, संज्ञा Noun ख:सा "्" । Verb - काये बिये = लिने दिने, Nown - काय् म्ह्याय् = छोरा छोरी
• ६. बच्छि "य" =" य् ", इ, व स लिउने तनाः सप्तमि बिभक्ति (बाटोमा , कालिमाटीमा आदि ) यंकेगु बिधि । "य्" व "इ" तये मछिंथाय् वा उकथं समाधान मजुइ थाय् लिउने "स" तयेगु । गथे कि स्कुल परोपकारमा = स्कुल परोपकारे धकाः च्वयेगु स्वयाः स्कुल परोपकारस च्वयेगु बेस ।
६.१ स,च,ज लिसे लिउने "य्" तनेगु । भ्वय् - भ्वजय् (भोजमा), हँय् - हँसय् (हाँसमा), क्वँय् – क्वँचय् (हाडमा) ।
६.२ ह्रस्व शब्द लिसे – यक्व थासय् "य्" लिउने तनेगु । लँय् (बाटोमा), मिखाय् = आँखामा, चान्हय् = मध्यरातमा ।
६.३ इकार, उकार शब्दय् लिउने "इ" तनेगु । तुतिइ = खुत्तामा, म्हुतुइ = मुखमा, मरुइ = मरुमा, कालिमाटीइ = कालिमाटीमा , टिभिइ = टिभिमा ।
६.४ दीर्घ शब्दय् वा पुलांगु स्वरुप वा ह्रस्व रुप या सुलाच्वंगु आखः तना: जक "य् वा इ" तनेगु । गथे कि – झ्याः , मनू, ह्वः, स्वां,प्वाः पेट, प्वाः = ह्वः , खँग्वः आदिया पुलांगु ह्रस्व रुप झ्याल, मनुख, ह्वत,स्वान,प्वाथ, प्वाल , खँग्वल आदि खः । अज्यागु फुक्क दीर्घ खँग्वःतयेत सप्तमि यंकेबले , झ्यालय्,मनुखय्, ह्वतय्, प्वाथय्, प्वालय्, खँग्वलय् आदि ।
६.५ नेवा: भाषाय् ह्रस्व दीर्घ सिइकेगु अःपुगु उपाय धैगु – चीहाकः उच्चारण – ह्रस्व , ताहाक: जूसा – दिर्घ । गथे उच्चारण जुइ अथे हे च्वयेगु । मेगु भाषाय् थें चीहाकः न्ववाना: दिर्घ च्वये म्वा: । खसभाषाया पानी – चीहाकलं "नी"न्ववायेगु , च्वये बलय् दिर्घ च्वयेगु । झीगु नेवाः भाषाय् गथे उच्चारणयात उकथं हे च्वयेगु ख: । ताहाः उच्चारण या:सा दीर्घ , चिहाः उच्चारण या:सा ह्रस्व च्वयेगु खः ।
६.६ न्ववाये बलय् चीहाकः, ताहाकः feel याये मफैबले – सप्तमि बिभक्तिइ धैगु खय् भाषाय् "मा" यंकेबले "य्" । सप्तमिइ यंकेबलय् खय् भाय् या बाटोया बाटोमा जुइ । नेवा: भाषाय् – लँ (बाटो) , लँय् = बाटोमा , कालिमाटीइ = कालिमाटीमा, स्वयम्भूइ = स्वयम्भूमा अर्थात नेवा:भाषाय् बच्छि "य" = "य्" ,"इ" व "स" धैगु खय् भाषाय् "मा" ख: । गंभिर जुया: बिचा यानादिसँ – शब्दया लिउने "य्" वा "इ" (इकार वा ईकार व उकार वा ऊकार) तनेवं वा थपे यायेवं ह्रस्व शब्दत सप्तमिइ change जूवनी ।
६.७ तर दिर्घ शब्द जुलकि, "य्" व "इ" जक तनेवं सप्तमिइ change जुइमखु । प्वा: (पेट) , बिसर्ग ":" दुगु आकार जूगुलिं थ्व शब्द नेवा: भाषाय् दिर्घ ख: । सप्तमिइ यंकेत प्वाःय् धाइमखु प्वाथय् धाइ । मतलब "य्" = "मा" लिकाये धुंका: ल्यंदुगु प्वाथ = प्वा: (पेट) ख: । यक्को यक्को दँ (बर्ष) न्हापा नेवा:तसें प्वा: यात प्वाथ धाइगु ख: । ग:प: = ग:प्व: (घाँटी) यात गलप्वत धाइगु ख: । "य्" वा "इ" लिकाये धुंका: शब्दया स्वरुप change जुलकि व नेवा: शब्दत दिर्घ धका: थुइकेमा: । प्वा:या प्वाथ, पंजःया पंजल (पिंजडा)
Example –
सिरबिन्दु "ं" नेवा: भाषाय् दिर्घया चिं ख: ।
लं (पोशाक) , सप्तमिइ लनय् = पोशाकमा, अकिं लन = लं , "य्" = मा ख: ।
बिसर्ग ":" नेवा: भाषाय् दिर्घया रुप ख: ।
गा: (खाल्डो) , सप्तमिइ गालय् = खाल्डोमा, अथे जूगुलिं गा: = गाल (खाल्डो) व "य्" = "मा" ख: ।
दिर्घ शब्दत सप्तमिइ धैगु खस भाषाय् "मा" व प्रथम बिभक्तिइ धैगु खस भाषाय् "ले" वनेवं फुक्क ह्रस्व च्वयेमा: छाय् धा:सा सप्तमि वा प्रथम बिभक्तिइ change जुइधुंका: , चीहाकलं उच्चारण जुवनी । मिखा तिसिना: गंभीर जुया: बिचा: याना दिसँ ।
("ले"वा "बाट" = "ं" । मान्छे (मनू) – मान्छेले = मनुखं , अकिं पुलांभाषाय् मनुख = मनू , झ्यालबाट = झ्यालं, झ्याः = झ्याल (पुलांभाषाय्) ।
• ७. Singular & Plural : खय् भाषाय् "हरु", नेवा: भाषाय् "त वा पिं" ।
७.१ सत्तिपिं समूह जइबलय् - लिउने "पिं" तनेगु - example पासापिं, कका/काकिपिं, दाजु/किजापिं, तता/केँहेपिं, पाजु/मल्जु/निनिपिं आदि।
७.२ तापा:पिं समूह जुइबले – लिउने "त" तनेगु – example तामाङत, मग:त, नेवा:त, मधेसीत, येँमित, भोमित, नालामित आदि ।
७.३ पशूपंछित जुलकि नं – लिउने "त" तनेगु – example – खिचात,भौचात, झंग:त,चखुंत, ब:खुंत, धुं/किसि/ध्वंत, सा/व्दंत आदि ।
७.४ प्राणी मखुपिं जूसा छुं लिउने तने म्वा: - example फसि, तुकं, पाछै जक धाःसा गा: । फसित, तुकंत, पाछैत धायेम्वा: ।
७.५ रबिन श्रेष्ठया कथं सत्तिइपिंत जक मखु , हनेबह:पिंत नं "पिं" तयाः संबोधन यायेमा: ।
छिगु सुझाव कथं हनेमा:पिंत नं "पिं" तया: संबोधन यायेमा: धयादिउगु जुल । जुजुपिं, लानिपिं, भन्तेपिं, गुरुजु / गुरुमांपिं, आचाजुपिं आदि ।
• जिं सिउ कथं, जित: मचाबलय् स्कुलय् स्यनातःकथं लुमंगु खँ न्ह्यथनागु ख: । लिसें पासापिनि सुझावत नं दुथ्याकूगु जुल । अझनं छुं थपघट, गल्ती जूवंगु दुसा सुझाव बियादिइत इनाप याना ।
थप थुइकेमा:सा -
• झ्या: - झ्यालय् = झ्यालमा (तनाच्वंगु आखः "ल") , सप्तमि यंकेधुंका: , बिसर्ग ":", सिरबिन्दु "ं" तयेमजिउ, छाय् धायेबले झ्या: जक धायेबले ताहाकः उच्चारण जुइगु जुया: , नेवा: भाषाया ह्रस्वकार "आ" यात दीर्घाकार यायेबले बिसर्ग ":" तयेमाः । तर सप्तमि यंकेधुंका: चीहाक: उच्चारण जुइगुलिं बिसर्ग ":" तये मजिउ । झ्या: - झ्यालय् । प्वा: (प्वाल) – प्वालय् । प्वा: (पेट) – प्वाथय् । ल्हा: - ल्हातय् = हातमा । ध्वाथुइका दिसँ सप्तमि हिलेवं चिहाक: जक उच्चारण ह्रस्वकार जुइगुलिं बिसर्ग ":" तयेमजिउ ।
- लं (पोशाक) ,लिउने सुलाच्वंगु आख: "न" ख:, अकिं पोशाकमा = लनय् , सिरबिन्दु "ं" दइमखु सप्तमि हिलेधुंका: । असं, मखं असनमा = असनय्, मखनमा = मखनय् ।
ताहाक: चिहाक: उच्चारण गथे जुयाच्वन सिइके मफैबले नं सप्तमि यंकादिसँ, दीर्घ ह्रस्व अःपुक छुटये याये जिउ । बिसर्ग : दुगु आकार दीर्घ , सिरबिन्दु "ं" दुगु फुक्क दीर्घ । चन्द्रबिन्दु "ँ" ह्रस्व । ह्रस्वय् "य् वा इ" जक तयेवं सप्तमिइ हिलावनीसा, दीर्घ शब्द जुइवं लिउने सुलाच्वंगु आख: लुयावइ । झ्याल = झ्या: जूगुलिं झ्यालय् = झ्यालमा । ल्हा: = ल्हात , अकिं ल्हातय् ।
- लँ (बाटो) ह्रस्व , लँय्, nothing in between लँ and य् (जस्ले मा जनाउँछ नेवार भाषामा )। but लं (पोशाक) दीर्घ , लनय् – 1 character "न" in between ल (without बिसर्ग : ) and य् ।

अध्येता रामशरण मानन्धरया पोस्टपाखें -

झीगु साहित्यया व्याकरण बारे सहलह

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

नेवा: भाय् शुध्दं गथे च्वये सयेकेगु ? 
 (भूषण प्रसाद श्रेष्ठ , कमल रत्न तुलाधर , लाभरत्न तुलाधर , बाल गोपाल श्रेष्ठ , दसराज शाक्य , रबिन श्रेष्ठ पाखें संशोधन याये धुंका:  (After update))
• १. झीगु नेवा: भाषाया मौलिक शब्दय् क निसें ज्ञ तकया थुपिं झिग: आख:ग्व:त दैमखु – ट,ठ,ड,ढ,ण न्याग: व ष, श, क्ष, त्र, ज्ञ न्याग: = झिग:। अले मेगु ॐ,ऋ,आदि थें ज्यागु नं दैमखु । अकिं शुभाय् , षुभाय् जुइमखु , सुभाय् = धन्यवाद ख: ।
• २. नेवा: भासय् ताहाक: न्वसु (उच्चारण) या खँग्वःत दीर्घ जूवनी । चीहाक: उच्चारण या:सा ह्रस्व जुइ । गथे कि छिगु, जिगु , जिमिगु , झिगू = "दस वा १० " या "झि" ह्रस्व खःसा, "गू" दिर्घ खः । झीगु = "हाम्रो our" या "झी" दिर्घ खःसा, "गु" ह्रस्व खः ।
• ३. अंग्रेजी vowel a,e,i,o,u ख:सा, संस्कृतय् अ आ इ ई उ ऊ आदि फुक्क vowel ख: । यक्को vowel दुगु भाषाय् spelling या समस्या दइमखु, दुसां ह्रस्व दिर्घया समस्यां यानां छथाय् निथाय् अज्यागु समस्या पिदनीगु ख: । पिदंसां कमजक पिदनिइ ।
३.१ संस्कृतयाल्याखं vowel त छग: ह्रस्व सा मेगु दीर्घ , अ इ उ ह्रस्व ख:सा, आ ई ऊ दीर्घ ।
३.२ तर नेवा: भासय् "आ" या उच्चारण चीहाकलं काइगु जुया: व छग: आखःग्व: "आ" यात ह्रस्व याना छ्वइ । बिसर्ग " : " लिउने तने धुंका तिनी आकार दीर्घ जूवनी । पा (बंचरो) ह्रस्व , जा: (जाल), झ्या: (झ्याल) दीर्घ
३.३ बाल गोपाल श्रेष्ठया नेवा:भाय्‌यात सरलिकरण यायेगु भनाइ –
नेवा: भाय् ब्वने च्वये मसये धुंकूगु थौंया इलय्, च्वयेगु भाय् (written language) यात सरलिकरण याना यंके हथाय् जुइ धुंकल ।
सरलिकरण यायेत सिन्हफुति "ं",मिलाफुति "ँ" व लिफुति "ः" व चिना आखःया खँग्व:त "जिउथाय् तक्क मदयेका छ्वयेमाल" धैगु वय्‌कःया नीजी बिचा: ख: ।
वय्‌कःया धापू जिं बांलाक थुइके फुगु खःसा , च्वये न्ह्यब्वयागु खँपु बाल गोपालजुया ल्याखं थथे च्वयेमा:। चिना "आखया खँगोत जिउथाय् तक्क मदयेका छोयेमाल ।"
३.३ दसराज शाक्यजुया सोचाइ बाल गोपालजु लिसे ज्व: मला: ।
नेपालभासाय् विसर्गं "ः" मौलिक म्हसिका बियाच्वंगु दु व ह्रस्व,दीर्घ बिस्कं क्यनाच्वंगु दु । उकिं नेपालभासाया निंतिं विसर्ग(ः ) अनिवार्य जूगु खः ।
छिगु (बाल गोपाल श्रेष्ठ ?) या धापूकथं छ्यल धाःसा हिन्दी, खस व नेपालभासाया च्वयेगु शैली उत्थें उत्थें खनेदइ तर अर्थ जक बिस्कं जुइ । थुखे छकः छिं (बाल गोपालजुं ?) विचाः यानादिसँ ।
४. चन्द्रबिन्दु "ँ" ह्रस्व , सिरबिन्दु "ं" दीर्घ । गथे कि लँ (बाटो) ह्रस्व , लं (पोशाक) दीर्घ । नेवा: भासय् कंस = the day after tomorrow , खय् भासं पर्सि धाइसा, संस्कृतय् कृष्णया पाजु कंस जूवनी ।
४.१ भूषण प्रसाद श्रेष्ठ – जि भूषण सरं मगाः मचाःगु थुकथं तनाहल -
शिरविन्दु दुगु आखः व खँग्वःया न्वसु(उच्चारण) ँः (अं = आँप, कं = काँडा, खं = कुराले/देखेको छु, गं = घण्ट / सुकेको छ ......) जक मखु,खय् भासय् थें ं (अङ्) नं जू । छुं दसु ः-
अंगू(औँठी),अंगः (भित्ता,गाह़ो)
मिखा कंगु.....
जिं खंगु......
गंगु मल्ता
घंगला
(च्वकं) चंगु लासा
छंगु नांगागु किपा....
मचाजंक्व / ज्याःजंक्व
झं जक (मायां) क्यन रे......
जिगु तंगु तप्चा।
(छं) थंगु लिबात ।
छ दंगु लिबात । छेँ दंगु (बांलाः) । दंगु वसः वांछ्वः(सां) जिल ।
.. क्यंगु,क्यंके.....
ग्यंगु...... छ्यंगु,छ्यंगू,स्यंगु,स्यंके......
च्वंगु,ज्वंगु,त्वंगु,द्वंगु,प्वंगु.......
वाउँगु = वांगु
ह्याउँगु = ह्यांगु
ह्यंग्वाः
मंगाः .......
आःयात म्हाःलं का !
भूषण सरं "आःयात म्हालं का" धया दिउगु या अर्थ मेगु धायेगु यक्वं दनी धया लिउगु ख: ।
वयेकलं तनाहःलिसे update यायां छ्वया हये ।
४.२ कमल रत्न तुलाधरजु पाखें तना हयादिउगु थुकथं दः ।
मिलाफुति व सिन्हफुतिं माने पाइगु मेगु दसु -- सँ/सं (hair/moves), पँ/पं (pile/bamboo), कँ/कं (tell/thorn), खँ/खं (matter/sees), दँ/दं (year/cheap), बँ/बं (floor/fine), कुँ/कुं (smoke/corner), छुँ/छुं (mouse/any), तँ/तं (hill/anger) ।
४.३ लाभरत्न तुलाधरजु पाखें तना हया दिउगु थुकथं जुल ।
झीगु सप्तमि विभक्ति धैगु मूकथं स खः ।
स च ज अले न या य् नोसु जुयावंगु कथं कन्हय् नुवायेगु व चोयगु चलन जुल ।
अथे हे मोलफुति (ं) जुयाचोंगु न म थ आखः दुसुला चोंगु खः ।
गथे - स्वां मां लाकां लगं पं कं दं।
आः ताहा नोसु (दिर्घ) जुया पिलुया चोंगु आपालं खँगोया मौलिक हिज्जे ह्रस्व न्हेलुइ ।
कयिच -कै , धलि-धौ , सफुलि-सफू , नयिकेल-नैक्याः , घेल-घ्यः(घ्यो) परवत-पर्बः , छानधालसा-छायधाःसा इत्यादि।
• ५. कृया verb जुइबले एकार, संज्ञा Noun ख:सा "्" । Verb - काये बिये = लिने दिने, Nown - काय् म्ह्याय् = छोरा छोरी
• ६. बच्छि "य" =" य् ", इ, व स लिउने तनाः सप्तमि बिभक्ति (बाटोमा , कालिमाटीमा आदि ) यंकेगु बिधि । "य्" व "इ" तये मछिंथाय् वा उकथं समाधान मजुइ थाय् लिउने "स" तयेगु । गथे कि स्कुल परोपकारमा = स्कुल परोपकारे धकाः च्वयेगु स्वयाः स्कुल परोपकारस च्वयेगु बेस ।
६.१ स,च,ज लिसे लिउने "य्" तनेगु । भ्वय् - भ्वजय् (भोजमा), हँय् - हँसय् (हाँसमा), क्वँय् – क्वँचय् (हाडमा) ।
६.२ ह्रस्व शब्द लिसे – यक्व थासय् "य्" लिउने तनेगु । लँय् (बाटोमा), मिखाय् = आँखामा, चान्हय् = मध्यरातमा ।
६.३ इकार, उकार शब्दय् लिउने "इ" तनेगु । तुतिइ = खुत्तामा, म्हुतुइ = मुखमा, मरुइ = मरुमा, कालिमाटीइ = कालिमाटीमा , टिभिइ = टिभिमा ।
६.४ दीर्घ शब्दय् वा पुलांगु स्वरुप वा ह्रस्व रुप या सुलाच्वंगु आखः तना: जक "य् वा इ" तनेगु । गथे कि – झ्याः , मनू, ह्वः, स्वां,प्वाः पेट, प्वाः = ह्वः , खँग्वः आदिया पुलांगु ह्रस्व रुप झ्याल, मनुख, ह्वत,स्वान,प्वाथ, प्वाल , खँग्वल आदि खः । अज्यागु फुक्क दीर्घ खँग्वःतयेत सप्तमि यंकेबले , झ्यालय्,मनुखय्, ह्वतय्, प्वाथय्, प्वालय्, खँग्वलय् आदि ।
६.५ नेवा: भाषाय् ह्रस्व दीर्घ सिइकेगु अःपुगु उपाय धैगु – चीहाकः उच्चारण – ह्रस्व , ताहाक: जूसा – दिर्घ । गथे उच्चारण जुइ अथे हे च्वयेगु । मेगु भाषाय् थें चीहाकः न्ववाना: दिर्घ च्वये म्वा: । खसभाषाया पानी – चीहाकलं "नी"न्ववायेगु , च्वये बलय् दिर्घ च्वयेगु । झीगु नेवाः भाषाय् गथे उच्चारणयात उकथं हे च्वयेगु ख: । ताहाः उच्चारण या:सा दीर्घ , चिहाः उच्चारण या:सा ह्रस्व च्वयेगु खः ।
६.६ न्ववाये बलय् चीहाकः, ताहाकः feel याये मफैबले – सप्तमि बिभक्तिइ धैगु खय् भाषाय् "मा" यंकेबले "य्" । सप्तमिइ यंकेबलय् खय् भाय् या बाटोया बाटोमा जुइ । नेवा: भाषाय् – लँ (बाटो) , लँय् = बाटोमा , कालिमाटीइ = कालिमाटीमा, स्वयम्भूइ = स्वयम्भूमा अर्थात नेवा:भाषाय् बच्छि "य" = "य्" ,"इ" व "स" धैगु खय् भाषाय् "मा" ख: । गंभिर जुया: बिचा यानादिसँ – शब्दया लिउने "य्" वा "इ" (इकार वा ईकार व उकार वा ऊकार) तनेवं वा थपे यायेवं ह्रस्व शब्दत सप्तमिइ change जूवनी ।
६.७ तर दिर्घ शब्द जुलकि, "य्" व "इ" जक तनेवं सप्तमिइ change जुइमखु । प्वा: (पेट) , बिसर्ग ":" दुगु आकार जूगुलिं थ्व शब्द नेवा: भाषाय् दिर्घ ख: । सप्तमिइ यंकेत प्वाःय् धाइमखु प्वाथय् धाइ । मतलब "य्" = "मा" लिकाये धुंका: ल्यंदुगु प्वाथ = प्वा: (पेट) ख: । यक्को यक्को दँ (बर्ष) न्हापा नेवा:तसें प्वा: यात प्वाथ धाइगु ख: । ग:प: = ग:प्व: (घाँटी) यात गलप्वत धाइगु ख: । "य्" वा "इ" लिकाये धुंका: शब्दया स्वरुप change जुलकि व नेवा: शब्दत दिर्घ धका: थुइकेमा: । प्वा:या प्वाथ, पंजःया पंजल (पिंजडा)
Example –
सिरबिन्दु "ं" नेवा: भाषाय् दिर्घया चिं ख: ।
लं (पोशाक) , सप्तमिइ लनय् = पोशाकमा, अकिं लन = लं , "य्" = मा ख: ।
बिसर्ग ":" नेवा: भाषाय् दिर्घया रुप ख: ।
गा: (खाल्डो) , सप्तमिइ गालय् = खाल्डोमा, अथे जूगुलिं गा: = गाल (खाल्डो) व "य्" = "मा" ख: ।
दिर्घ शब्दत सप्तमिइ धैगु खस भाषाय् "मा" व प्रथम बिभक्तिइ धैगु खस भाषाय् "ले" वनेवं फुक्क ह्रस्व च्वयेमा: छाय् धा:सा सप्तमि वा प्रथम बिभक्तिइ change जुइधुंका: , चीहाकलं उच्चारण जुवनी । मिखा तिसिना: गंभीर जुया: बिचा: याना दिसँ ।
("ले"वा "बाट" = "ं" । मान्छे (मनू) – मान्छेले = मनुखं , अकिं पुलांभाषाय् मनुख = मनू , झ्यालबाट = झ्यालं, झ्याः = झ्याल (पुलांभाषाय्) ।
• ७. Singular & Plural : खय् भाषाय् "हरु", नेवा: भाषाय् "त वा पिं" ।
७.१ सत्तिपिं समूह जइबलय् - लिउने "पिं" तनेगु - example पासापिं, कका/काकिपिं, दाजु/किजापिं, तता/केँहेपिं, पाजु/मल्जु/निनिपिं आदि।
७.२ तापा:पिं समूह जुइबले – लिउने "त" तनेगु – example तामाङत, मग:त, नेवा:त, मधेसीत, येँमित, भोमित, नालामित आदि ।
७.३ पशूपंछित जुलकि नं – लिउने "त" तनेगु – example – खिचात,भौचात, झंग:त,चखुंत, ब:खुंत, धुं/किसि/ध्वंत, सा/व्दंत आदि ।
७.४ प्राणी मखुपिं जूसा छुं लिउने तने म्वा: - example फसि, तुकं, पाछै जक धाःसा गा: । फसित, तुकंत, पाछैत धायेम्वा: ।
७.५ रबिन श्रेष्ठया कथं सत्तिइपिंत जक मखु , हनेबह:पिंत नं "पिं" तयाः संबोधन यायेमा: ।
छिगु सुझाव कथं हनेमा:पिंत नं "पिं" तया: संबोधन यायेमा: धयादिउगु जुल । जुजुपिं, लानिपिं, भन्तेपिं, गुरुजु / गुरुमांपिं, आचाजुपिं आदि ।
• जिं सिउ कथं, जित: मचाबलय् स्कुलय् स्यनातःकथं लुमंगु खँ न्ह्यथनागु ख: । लिसें पासापिनि सुझावत नं दुथ्याकूगु जुल । अझनं छुं थपघट, गल्ती जूवंगु दुसा सुझाव बियादिइत इनाप याना ।
थप थुइकेमा:सा -
• झ्या: - झ्यालय् = झ्यालमा (तनाच्वंगु आखः "ल") , सप्तमि यंकेधुंका: , बिसर्ग ":", सिरबिन्दु "ं" तयेमजिउ, छाय् धायेबले झ्या: जक धायेबले ताहाकः उच्चारण जुइगु जुया: , नेवा: भाषाया ह्रस्वकार "आ" यात दीर्घाकार यायेबले बिसर्ग ":" तयेमाः । तर सप्तमि यंकेधुंका: चीहाक: उच्चारण जुइगुलिं बिसर्ग ":" तये मजिउ । झ्या: - झ्यालय् । प्वा: (प्वाल) – प्वालय् । प्वा: (पेट) – प्वाथय् । ल्हा: - ल्हातय् = हातमा । ध्वाथुइका दिसँ सप्तमि हिलेवं चिहाक: जक उच्चारण ह्रस्वकार जुइगुलिं बिसर्ग ":" तयेमजिउ ।
- लं (पोशाक) ,लिउने सुलाच्वंगु आख: "न" ख:, अकिं पोशाकमा = लनय् , सिरबिन्दु "ं" दइमखु सप्तमि हिलेधुंका: । असं, मखं असनमा = असनय्, मखनमा = मखनय् ।
ताहाक: चिहाक: उच्चारण गथे जुयाच्वन सिइके मफैबले नं सप्तमि यंकादिसँ, दीर्घ ह्रस्व अःपुक छुटये याये जिउ । बिसर्ग : दुगु आकार दीर्घ , सिरबिन्दु "ं" दुगु फुक्क दीर्घ । चन्द्रबिन्दु "ँ" ह्रस्व । ह्रस्वय् "य् वा इ" जक तयेवं सप्तमिइ हिलावनीसा, दीर्घ शब्द जुइवं लिउने सुलाच्वंगु आख: लुयावइ । झ्याल = झ्या: जूगुलिं झ्यालय् = झ्यालमा । ल्हा: = ल्हात , अकिं ल्हातय् ।
- लँ (बाटो) ह्रस्व , लँय्, nothing in between लँ and य् (जस्ले मा जनाउँछ नेवार भाषामा )। but लं (पोशाक) दीर्घ , लनय् – 1 character "न" in between ल (without बिसर्ग : ) and य् ।
अध्येता रामशरण मानन्धरया पोस्टपाखें -

Friday, August 11, 2017

नृत्य निर्देशक संघले स्थापना दिवस मनायो

नृत्य निर्देशक संघ नेपालको स्थापना दिवसको अबसरमा आयोजना गरिएको रास्ट्रीय नृत्य दिवस २०७४ यही २०७४ श्रावण २६ गते बिहिबार भृकुटिमन्डप काठ्मान्डौमा सम्मपन्न भयो ! बारीस्ठा नृत्य गुरु भैरब बहादुर थापाको सभापतित्वमा भएको कार्यक्रमका प्रमुख अतिथी सुचना तथा सन्चार मन्त्री मोहन बहादुर बस्नेत हुनुहुन्थियो ! उक्त कार्यक्रममा सभासद श्री सेर बहादुर तमाङ सभाषाद बिनोद श्रेस्ट सभाषाद रुपा महर्जन नृत्य बिद मनोरन्जन जोशी चलचित्र नृत्य निर्देशक राजु शाह सान्स्कृतिक सन्स्थानका महापर्बन्धक राजेश थापा निर्देशक तथा लोका गायक नारायण रायमाझिको उपस्थिती भएको थियो ! उक्त कार्यक्रममा राजेश थापालाई अभिनन्दन गरिएको थियो ! सोही अबसरमा बेटी बज्रचार्यले रु १०११०१ (एक लाख एक हजार एकसय एक रुपैयाँको !अक्ष्यकोषको घोसणा गरी चेक  संघका अध्यक्ष भुएअन श्रेष्ठलाई हस्तन्तरण गर्नुभयो ! सोही कार्यक्रममा काठ्मान्डु भक्तपुर र लालितपुरका नृत्य प्रतियोगिताका बिजेता लाई शिल्ड बितरण गरियो सभाषाद सेर बहादुर तामाङले आगामी साम्सदिए कोषको बजेट बाट नृत्य निर्देशक संघ नेपालाले गर्ने कार्यक्रमका लागी पाच लाख बजेट दिने बचन ब्यक्त गर्नु भयो ! "नृत्य हाम्रो अभिमान कला र सन्स्कृतिको पहिचान " भन्ने मुल नारा रहेको संघको कार्यक्रमासुरु बिभिन्न झाकिले टुडिखेल परिकर्मा गरेको थियो .

Thursday, August 10, 2017

“आर्मीहरु फटाहा हुन्छन् , जाहाँ गयो त्यही श्रीमती बनाउन खप्पिस् हुन्छन्

काठमाडौं। कुरा आज भन्दा झण्डै ७/८ महिना पहिलेको हो । जति बेला म नेपालगञ्जमा बसेर पत्रकारीता गर्दै थिएँ । एक दिन मलाई एक जना अधिकारकर्मी दिदीको फोन आयो र –“बैनी तपाँई काहाँ हुनु हुन्छ ? जहाँ भएनी हामीसंग तपाँई राँझा ब्यारेकमा गईदिनु पर्ने भयो । आर्मी लोग्नेद्धारा पिडीत बनाईएको महिलाको केस हो ।” “आर्मीहरु फटाहा हुन्छन् । यीनीहरुले महिलाहरुलार्ई निकै नै दुःख दिन्छन् । यीनीहरुको हृयदमा महिला प्रति कुनै दया माया हुदैन । त्यसमा पनि श्रीमती प्रति त झनै हुंदैन । जाहाँ गयो त्यही श्रीमती बनाउन खप्पिस् हुन्छन् ।”

समाजिक वातावरणले मेरो मानसपटलमा नेपाली सेना प्रती यस्तो छाप छोडेको थियो । समाजमा देखिएका कतिपय घटनाले मेरो मस्तिष्कमा यस्तो छाप परेको हुन सक्छ । त्यो दिन त्यसरी फोन आउँदा म त्यही पुर्वाग्रही मानसिकता वोकेर रांझा ब्यारेक हानीएँ ।

माघको यस्तै दोश्रो साता हो । जाडो महिनामा झण्डै डेढ महिना घामको मुख देख्न पाइँदैन नेपालगन्जमा । त्यो दिन लागेको घाम लागेको होला ममा निकै उर्जा थियो । वास्तविकता जान्ने उत्सुकताले मलाई खाना खाने समय पनि खेर फाल्न मन लागेन र झोला बोकेर हिंडे राँझा ब्यारेक तिर । त्याहाँ पुग्दा बिहानको यस्तै १० बजेको हुँदो हो ।

रुपनी जि यम

राँझा ब्यारेकको कम्पाउण्ड भित्र रहेको प्रतिक्षालयमा पीडित महिला तृप्ति सानो बच्चा काखमा लिएर बसीरहेकी थिईन् । त्यस बाहेक अधिकारकर्मी र पीडित महिलाका केही आफन्त पनि संगै थिए । त्यही समुहमा गएर म पनि मिसिएँ । झण्डै १५ मिनेट हामी त्यसै त्यो प्रतिक्षालयमा कर्णेल सरको प्रतिक्षामा बस्यौं । तृप्तिको अनुहारमा देखिएको उदासी र उनको काखमा रहेको अवोध वच्चाको अवस्था देखेर मेरो मन चसक्क भयो । तृप्तिलाई यस्तो अवस्थामा पु¥याउने सैनिक प्रति झन घृणा जागेर आयो ।

करिव १५ मिनट पछि कर्णेल हामी बसेको प्रतिक्षालयमा आई पुगे । सानो नानी काखमा राखेर मलिन अनुहार लिएर बसेकी तृप्ति केही चनाखो भईन् । उनी त्यहाँ न्यायको अपेक्षा लिएर गएकी थिईन् । कर्णेल आए पछि उनको कथा सुरु भयो । सन्दिपसंग विवाह हुनुपुर्व उनी कुनै गैरसरकारी संस्थामा कार्यरत थिईन् । चार वर्ष अघि नेपाली सेनामा कार्यरत सन्दिप (नाम परिवर्तन) सिंह ठकुरीसंग उनको विवाह भएको थियो ।

उनी भन्दै थिईन्–“विवाह पछि मलाई जागिर नर्गन भनेर यसैले भन्यो र मैले पनि लोग्ने हो भनेको मान्नु पर्छ भनेर जागिर छाडें । अहिले मलाई एक रुपैंया पनि दिंदैन । माग्दा तँलाई बसिबसि पाल्न ल्याएको हुँ र ? भन्दै रातदिन पिट्छ । आफु अरुसंग लागेको छ उल्टै मलाई जेठाज्युसंग लागेकी भनेर मेरो चरित्रमा दाग लगाएको छ ।”

उनको त्यो कुरा सुन्दा मलाई लाग्यो यस्तो सीमा नाँघिएको आरोप के श्रीमानले आफ्नी श्रीमतीलाई लगाउन सक्छ ? त्यो पनि आफ्नै दाईसंग सम्बन्ध गाँसिएको ? म सोच्दै थिएँ के यो आरोप साँचो होला त ? म सोंचिरहेकी थिएँ । त्यत्तिकैमा उनी फेरी बोलिन्–“यति मात्रै होर करसाप, मलाई रेष्टुरेन्टमा गएर मःम, चाउमीन र पिजा खाँदै हिंडने तँ ?

तँलाई खानलाई घरमा भात छैन ? साथी के तेरा मात्र छन् ? राति राति घरमा आउने तँ गति छाडा भन्दै कुट्छ । तपाँई नै भन्नुस् न विवाह ग¥यो भन्दैमा के साथीहरुसंग कुरै नगर्नु ? विवाह ग¥यो भन्दैमा के मःम, चाउमीन खाँदै नखानु ?” तृप्तिले यो कुरा सुनाएपछि उनको श्रीमान प्रतिको मेरो मानसिकता झनै नराम्रो बन्दै गयो ।

रेष्टुरेष्टमा गएर मःम चाउमिन खांदैमा के महिला चरीत्रहिन हुन्छन ? यस्तो कुरा सुनेर मेरो हृदय काँप्यो । त्यसो त म मेरो जिवनमा कतिपटक रेष्टुरेष्टमा गएँ हुँला । त्याहाँ मैले कयौ पटक कति जनासंग बसेर मःमः चाउमिन खाएँ हुँला । यदि म विवाहीत भएको भए मेरो श्रीमानले पनि यस्तै साेंच्दाहुन् त ? के सबै श्रीमतीका श्रीमानको यस्तै मानसिकता हुन्छ होला त ? भन्ने पनि लाग्यो ।

यस्तो लान्छना लगाउने सन्दिप मात्र पहिलो ब्यक्ति रहेनछ उनको जिवनमा । उनको पहिलो लोग्नेले पनि उनलाई यस्तै आरोप लगाएका थिए रे । सन्दिप त तृप्तिको दोश्रो श्रीमान पो रहेछन् । तृप्तिका अनुसार पहिलो श्रीमानले पनि उनलाई चरित्रहीन भन्दै यातना दिएर घरबाट निकालेको रे । त्यसरी घरबाट निकालेपछि उनी छोरीलाई लिएर माईत बस्दै गर्दा सन्दिपसंग भेट भएछ । सन्दिपसंगको सम्बन्ध सामीप्यता पछि मित्रता हुंदै प्रेममा परिणत भएछ । तृप्तिको अतितले उनीहरुको दाम्पत्य जिवनमा कुनै असर नगर्ने कुरामा तृप्तिलाई सन्दिपले विश्वास दिलाए पछि उनीहरुको विवाह भएको थियो ।

तृप्तिले आफुलाई लगाइरहेको सबै खाले आरोप त्यही प्रतिक्षालयमा बसेर सुनीरहेका उनका पति सन्दिपले ठाडै अस्विकार गरे । उनले त तृप्तिले नै उल्टै आफुलाई फसाएको बयान दिए कर्णेल सामु । सन्दिप भन्छन्–“हाम्रो भेट फेसबुकमा भएको हो सर । मैले यस्लाई माया गरेको पनि हो । यस्को बिहे भएको भन्ने थाहा थियो मलाई । श्रीमानले मलाई बुझेन, सधैं मलाई पिट्छ, मार्छ भन्दै मसंग रुन्थी पनि । यस्का यी भनाईहरु केटा फसाउने चाल रहेछन् । यही चालमा म नराम्ररी फसें सर ।” उनीहरुको विवाह हुंदा सम्म पनि सन्दिपलाई तृप्तिको पहिलाको श्रीमानबाट एउटा छोरी छ भन्ने समेत थाहा रहेनछ । तृप्ति कृष्चियन हो भन्ने पनि विवाह पछि मात्र थाहा पाएको रे सन्दिपले ।

सन्दिपले विलौना गर्दै भने–“सबै कुरा यस्ले मलाई झुटो बोली करसाप । मेरो गल्ति यत्ति नै भयो कि मैले यस्लाई विश्वास गरें । परिवारको कुरा नमानेर मैले योसंग प्रेम गरे, बिहे गरें । मेरो डेढ् वर्षको छोरी छ सर । म छोरीको कसम खाएर भन्छु, मैले हैन यस्ले मलाई पिडीत बनाकी छे सर ।” त्यतिबेला सन्दिपको कुरामा मलाई एक प्रतिशत पनि विश्वास लागेन ।

किनकी म पुर्वाग्रही सोंच लिएर त्यहाँ पुगेकी थिएँ । मलाई लाग्यो यो सबै आफुलाई सही र तृप्तिलाई गलत साबित गर्ने सन्दिपको चाल हो । पत्रकारीताको अनुभवमा मैले भोगेको पिडकको बयान जहिले पनि आफुलाई बचाउनका लागी हुन्छ । त्यसैले त्यो समयमा म आँखा चिम्म गरेर तृप्तिकै पक्षमा उभिएँ ।

झण्डै ७-८ घण्टाको लामो बहसमा तृप्ति र सन्दिप एक अर्कालाई दोष दिंदै आरोप प्रत्यारोप गरि रहेका थिए । त्यतिबेला सन्दिप भन्दा तृप्तिको स्वर ठुलो भयो । किनकी त्यतिबेला उनलाई अधिकारकर्मी, संचारकर्मी लगायतको साथ र समर्थन थियो । यहि साथ र समर्थनले उनमा उर्जा मिलेको हुनसक्छ, मलाई लाग्यो ।

श्रीमानले लगाएका सबै खाले आरोपहरुलाई सबै सामु उनले छरपस्ट पस्कि रहँदा यता मेरो मानसिकता भने उनको श्रीमान प्रति नकारात्मक बन्दै गई रह्यो । उनको कुरा सुनेर मलाई जस्तै नमज्जा सायद उनको पक्षबाट बोल्नका लागी त्याहाँ पुगेका अरु अधिकारकर्मी महिलालाई पनि लागेको हुनु पर्छ ।

त्यतिबेला उनको क्रन्दन यस्तो थियो मानौं कि त्यो ब्यारेक भित्रको आर्मीहरुले मात्रै हैन वरपरको छिमेकले पनि सुनिरहेका छन् । उनको आँखाबाट खसेका आँशुलाई यदि एउटा ठूलो तबेलामा संगालेको भए सायद त्यो तबेला भरिने थियो । त्यतिबेला उनको क्रोध हिन्दु धर्म शास्त्राअनुसार काली चण्डीका जस्तो थियो ।

त्यो समय उनको त्यो आवेशलाई मैले स्वाभाविक नै लिएँ । तिन वर्ष देखि गुम्सिएको पीडा, आवेग सबै एकै पल्ट निस्किएको जस्तो । उनले हाम्रो रोहवरमा सन्दिपसंग प्रष्ट माग राखिन् । उनलाई सन्दिपसंग छोडपत्र चाहिएको छैन । तर सन्दिपको घरमा गएर उनी बस्न नसक्ने रे । दुई छोरी सहित माइतमा नै बस्न चाहन्छिन् उनी । तर सन्दिपको आम्दानीको ५० प्रतिशत उनलाई चाहिन्छ । उनीहरुका कुरा सुनीरहेका कर्नेलले दुवैको कुरा टुंगीएपछि सम्बन्ध सुधारका लागी केही समय घरमा संगै बस्न सुझाव दिए । तर तृप्तिलाई त्यो सुझाव स्वीकार्य भएन ।

“म लोग्नेको पिटाई खान उसको घरमा जान सक्दिन करसाप । मेरो ज्यानको सवाल छ । यस्ले मलाई जे पनि गर्न सक्छ ।” उनले भनिन् । अन्नतः तृप्तिका सबै माग पुरा भए । सोही अनुसार कागज पत्र बने । दुवै जनाको सहिछाप भयो । सन्दिपले मन अमिलो बनाउंदै सर्तनामामा हस्ताक्षर गरे । हामी पनि तृप्तिको त्यो जितलाई हाम्रो जित मानेर दंग थियौ ।

त्यहाँ आफ्नो कुराको सुनुवाई नभएपछि तृप्तिबाट सम्बन्ध बिच्छेद चाहेका सन्दिपले आफ्नै गाविसमा मुद्दा दर्ता गराए । त्यस पछि पनि म एक पत्रकार भएकै नाताले तृप्तिलाई न्याय दिलाउने अभियानमा लागिरहें ।

तृप्तिको न्यायको लडाईमा ६/७ महिना सम्म धेरै पटक मैले उनलाई भेट्ने, कुराकानी गर्ने गरीरहें । यसैको दौडानमा मैले तृप्तिलाई अध्ययन गर्ने राम्रै मौका पाएँ । उनी प्राय मसंग भेटि रहन्थिन् । म संग भेट्न आउंदा उनको सेलफोनका घण्टि बारम्वार बजिरहन्थे । म संग कुरा गर्न आएकी तृप्ति म संग भन्दा धेरै समय फोनमा अरुसंगै बिताउँथिन् । कुराकानीबाट थाहा हुन्थ्यो उनलाई धेरै फोन बिदेशवाट आउँथे ।

एउटा सकिन्थ्यो अर्काे आईहाल्थ्यो । अनि फोन ईङ्गेज भएकोमा उनलाई सफाई दिन हम्मे पथ्र्याे । ती फोनहरुमा उनका वार्तालाप सुन्दा यस्तो लाग्थ्यो मानौं कि जतिले उनलाई फोन गरेका हुन्थे ती सबै उनका श्रीमान् हुन् । एकदिन त उनले फोनमै भनिन्–“घरमा आएर मेरो हात मागेरै मसंग बिहे गर्छु भन्नेले जाबो ७० हजार पठाउन पनि यस्तो गाह्रो है ? अझैं हेरन अस्ति पठाएको त्यो जाबो ३० हजारको कुरा गर्ने । विश्वास छैन है ममा ? त्यस्तो लाग्छ भने छोडे भैहाल्यो नी ? मैले मात्र हो रहेछ माया गरेको तपाँईलाई ।

कसरी विश्वास गर्नु र खै ?” यति भनेर उनले फोन काटिन् । अलि घुर्किलो पारामा । त्यो डिस्कनेक्ट हुन नपाउँदै तुरुन्तै फेरी अर्काे फोन आयो । पछिल्लो फोनले उनको अनुहारमा मुस्कान फैलायो । अनि भनिन्–“धन्यवाद छ है तपाईले पठाएको ५० हजार मेरो एकाउण्टमा आइपुग्यो । फेरी आवश्यक पर्यो भने फोन गर्छु है । आई रियली लव यू एण्ड आई मिस यू बाबा । यू आर सो क्युट ।” म संग कुराकानी गर्न आएकी तृप्ति नेपालगन्जको सिद्यार्थ कटेजमा करिब एक घण्टा बसिन् त्यो समयमा उनले चार फोन रिसिभ गरीन् । म संग मुस्किलले ५ मिनट कुरा गरीन् होला ।

उनको फोन वार्ता मैले सुनेकोमा सायद अप्ठेरो लागेर हुनसक्छ अनि भनिन्–“यस्तै हो बैनी मलाई मन पराउनेहरु हजारौं छन् । सबै मन पराउनेहरुसंग बिहे गर्न नी सकिंदैन । तिमीलाई सबै कुरा थाहा छ सन्दिपको पैसाले मलाई त के छोरीलाई लिटो सम्म किन्न पुग्दैन ।” मैले भने –“यसो नर्गनु दिदी तपाँईले सबैसंग पैसा माग्नु भाको छ ति सबै नेपाल फर्केर तपाईसंग त्यो पैसा फिर्ता मागे भने के गर्नुहुन्छ ?” उनको सजिलो जवाफ –“उनीहरुसंग जुन फोन नम्वर प्रयोग गरेर कुराकानी गरीरहेकी छु त्यो नम्बर एनसेलको हो । सिम झिकेर फालि दिन्छु ।

१०० रुपैयामा नयाँ सिम किन्न पाईन्छ । सिम्पल नि, यस्तो कुरामा मलाई टेन्सन लाग्दैन बैनी ।” उनको यो जवाफले मलाई अक्क न बक्क बनायो । उनको यस्तो ब्यवहारले मलाई सोंच्न बाध्य बनायो । कतै मैले गलत मान्छेलाई त साथ दिइरहेको छैन ? मैले तृप्तिलाई बुझ्नु जरुरी छ मेरो मनले ठान्यो ।

अनी उनले नजिकको मानेको एक जना दिदी विद्या (नाम परिवर्तन) लाई भेट्न गएँ । उनले सुरुमा त कुरा खोलिनन् तर मैले अनेक तरिकाले फकाएपछि मात्र कुरा खोलिन् । र भनिन्–“ऊ एउटा स्मार्ट पेशेवर हो रुपनी बैनी । उस्लाई ईज्जतको कुनै पनि डर छैन । किनकी उस्ले आफुलाई पेशेवर बनाईसकी छे । ऊ निकै नै खतरनाक र चलाखि आईमाई हो ।”

म त छाँगाबाट खसेजस्तै भएँ । कस्तो पेशेवर ? म जान्न उत्सुक भएँ । कुरा खोतल्दै गएँ । ती विद्या दिदीले भन्दै गईन् । मेरो आँखा अगाडीको उज्यालो पनि अध्यारोमा परिणत हुंदै गयो । “उसंग मान्छेलाई आफु तिर तान्ने बेग्लै खुबी छ बैनी । मैले उस्लाई कत्ति गाली गर्छु । गाली गर्दा तपाँईले पनि मलाई बुझ्नु हुन्न है दिदी भन्छे ।

म के गरु बैनी ? मसंग आएर रोएको नाटक पार्छे । मलाई माया गर्ने हुजुर नै हो दिदी भन्छे । हजुरले पनि यस्तो भन्नु हुन्छ भन्दै रोएको नाटक पार्छे । आउनेलाई नआईज भन्न पनि नमिल्ने । उस्को फोनमा गरिएको कुराकानी सुन्दा मलाई नै दिक्क लाग्छ ।” विद्या दिदीको कुराले मात्र मैले तृप्तिप्रती गलत धारणा बनाईहाल्नु ऊ प्रतिको अन्याय हुन्थ्यो ।

त्यसैले मैले उनको बारेमा बुझ्न अनेक च्यानल प्रयोग गर्न थालें । तब मलाई थाहा भयो उनी त साँच्चै निकै नै स्मार्ट पेशेवर रहीछन् । उनको केसको लागी उनीसंग संगै हिंडदा मलाई केही भन्न नसकेकाहरुले पछि मैले उनको बारेमा बुझ्न शुरु गरेपछि पो सबैले भन्न थाले कि मैले तृप्तिलाई साथ दिएर धेरै नै गलत गरेछु रे ।

ज–जस्लाई मैले भेटेर तृप्तिको बारेमा बुझने प्रयास सम्म के गर्थें सबैको एउटै भनाई हुन्थ्यो–“तपाँईले गलत मान्छेलाई साथ दिई रहनुभएको छ । रोएर हुनेखानेलाई फसाउने उस्को कला हो । तपाँई हामी काठमाण्डौ गाडीमा जान्छौं ऊ प्लेनमा जान्छे, जस्को प्लेनमा चढी हिंड्ने कुनै आय श्रोत नै छैन ।

काठमाण्डौ देखि पश्चिम नेपालका प्राय सबै होटेलहरु उस्कै नाममा बुक हुन्छन् ।” अब भने म ढुक्क भएँ मैले गलत मान्छेलाई नै साथ दिइरहेकी रहेछु । समय बित्दै थियो । एक पटक उनलाई मैले होटेल नमस्तेबाट राती पौने १० बजे एक जना पुरुषसंगै निस्किएको देखें । त्यो होटेलमा हाम्रो प्रोजेक्टको एनुएल प्रोग्रामको डिनर पार्टी थियो ।

त्यति ठुलो भिडबाट पनि मैले उनलाई कसैसंग होटल बाहिर जाँदै गरेको देखें । मैले उनलाई चिनीहालें । होटलमा कसैसंग जानु र होटेलबाट निस्कनु त्यति ठुलो विषय मानिदैन र म पनि मान्दिन । तर उनी एउटा साधारण पिडीत महिला भनेर मैले चिनेको हुनाले उनलाई त्यो समयमा त्याहाँ देख्नु मेरो लागी शंकाको विषय बन्यो । र त्यही शंका लागेकोले भोलीपल्ट मैले उनलाई फोन गरेर हिंजो राती एक जना पुरुषसंग देखेको बताएँ । जवाफमा उनले ति पुरुषको परिचय मैले चिनेको मान्छेको पो दिईन् । तर उनीसंग देखेको पुरुषलाई मैले चिन्दिनथें । उनले मलाई सिधै झुट बोलीन् ।

जब तृप्ति एउटा स्मार्ट पेशेवर हो भन्ने मैले जाने । त्यसपछि उनको श्रीमानलाई त्यो राँझा ब्यारेकमा गालि गरेको सम्झिएँ । र मन मनै निकै दुःखी पनि भएँ । त्यतिबेला मात्रै मैले सन्दिपको पिडालई महसुस गरें । जब मैले तृप्ति साँच्चिकै पेशेवर नै रहीछिन् भन्ने कुरा जानें । घटना क्रमसंग नजिक हुने क्रममा मलाई थाहा भयो तृप्तिको पहिलो श्रीमानले हैन रहेछ उनी आफैले नै पहिलो श्रीमानलाई छाडेकी रहीछन् । ११ वर्षको पत्रकारीता जिवनमा मैले यस्तो गल्ती कहिल्यै गरेकी थिईन । म बाट किन यस्तो गल्ति भयो । म आफै पश्चातापमा परें ।

जे होस् एउटा स्मार्ट पेशेवरको संगतबाट मैले धेरै कुरा सिक्ने मौका पनि पाएँ । मैले यो आर्टिकलमा तृप्ति र उनीसंग सम्बन्धित व्यक्तिहरुको वास्तविक नाम उल्लेख नगर्नुको एउटै कारण हो तृप्तिको छोरी । उनको पहिलो लोग्नेबाट जन्मिएको छोरीले एस वर्ष एस.एल.सी ए प्लसमा पास गरेकी छिन् ।

म एउटा लेखिका मात्र हैन । कसैकी छोरी पनि हुँ । त्यसैले म चाहाँदिन कि, आमाले गरेको व्यवहारको मूल्य त्यो छोरीले अनाहकमा तिर्न परोस् । आफ्नो छोरीहरुको पनि भविष्यको बारेमा नसोंच्ने विचित्रकी आमा बन्यौ तिमी तृप्ति । ती अबोध नानीहरुलाई आफ्ना बुवाहरुबाट टाढा बनाएर दुनियाँको बुवाहरुलाई लुट्दै छोरीहरु पाल्ने तिम्रो मतृत्वलाई धिक्कार छ ।

सक्छौ र तिमीसंग हिम्मत छ भने खुलेर पेशेवर बन । कमसे कम तिमीलाई थुक्ने त छैनन् । यसरी आफुसंगै अरुको पनि घरबार बिगारि नहिंड । सबैले तिम्रो साथ छोड्दा कुनै दिन तिमीलाई साथ दिएकै नाताले यो सुझाव हो मेरो तिमीलाई !

संबन्धित

खसी बोका बिक्री गरेझैँ छानीछानी नेपाली घरेलु कामदार बिक्री हुन्छ

बिदेशमा रहेको श्रीमान संग भिडियो कलमा कुरा गर्दागर्दै मृत्यु भएपछि …

ख्यालठट्टासहित मृतात्माको शान्तिको कामना गर्ने पर्व गाईजात्रा

यी ७ कुरालाई कहिल्यै शंका नगर्नुस्, महापाप लाग्ने छ

नेपाली जनताले भारतप्रती जे सोंचेपनी भारतीय जनताले नेपालको बारेमा के भन्छन्? (भिडियो)

श्रीमान विदेशमा, गाँउकै ५ जना पुरुषसँग यौनसम्बन्ध राख्दा गर्भवती भएपछी घर न घाटकी

ताजा अपडेट

 खसी बोका बिक्री गरेझैँ छानीछानी नेपाली घरेलु कामदार बिक्री हुन्छ

 कोरियामा आत्महत्या गर्ने केशवको ‘सुसाइड नोट’मा श्रीमती र बहिनीको सम्झना यस्तो छ

 प्रचण्डले बिरामी बाबुरामलाई भेटेर यस्तो भने

 बिहेको १ महिनामै स्वेताको सिन्दुर पुछिएको आज तिन वर्ष पुग्यो सम्झनामा श्रीकृष्ण भिडियो

 लागुऔषधको सेवनका कारण युवा पुस्तामा यसको असर विकराल बन्दै

 विवेकशील र साझा पार्टीको अध्यक्ष बन्दै बाबुराम

 पशु चौपायामा खोरेत रोगको प्रकोप

 बिदेशमा रहेको श्रीमान संग भिडियो कलमा क

NEPAL SAMBAT , NEPALESE NATIONAL ERA  Nepal sambat was founded on October 20, 879 A.D. during th reign of Thakuri King Raghavadeva (ca....